Garðurinn

Garðagöngur 

Garðyrkjufélags 

Íslands 

sumarið 

2009 

Garðagöngur sumarsins verða farnar dagana; 

27. maí, 10. júní, 24. júní, 22. júlí og 

26. Ágúst Gengið er á miðvikudagskvöldum 

eins og hefð er komin á og byrja allar göngurnar 

kl. 20:00. 

Hveragarði 27. maí 

Fyrsta ganga sumarsins verður í Hveragerði. 

Gengið verður um bæinn, gamlar perlur skoðaðar, 

svo sem friðuð tré, gamlir og nýir garðar 

og komið við á garðplöntustöðvum. Leiðsögumaður: 

Elfa Dögg Þórðardóttir umhverfisfulltrúi. 

Mæting við Garðyrkjustöð Ingibjargar, 

Heiðmörk 38. 

Flóruganga 10. júní 

Gengið verður um óbyggða náttúru í landi 

Garðabæjar. Leiðsögumaður: Guðríður Helga- 

GAR‹YRKJUFÉLAG ÍSLANDS - Maí 2009 

dóttir. Mæting við klukkuturninn á Garðatorgi 

í Garðabæ. 

Þingholtin 24. júní 

Gengið um sögufrægar slóðir í Þingholtunum á 

Jónsmessu. Á þessu svæði er margt gamalla 

garða frá frumdögum íslenskrar garðamenningar 

- og ekki síst nokkur gömul tré sem eiga 

sér yfirleitt dálitla sögu sem gaman er að rifja 

upp. Leiðsögumenn: Hafsteinn Hafliðason garðyrkjufræðingur 

og Guðjón Friðriksson sagnfræðingur. 

Mæting í Mæðragarði í Lækjargötu. 

Trjásafnið í Meltungu 22. júlí 

Gengið verðum um leyndardómsfulla, spennandi 

og vel falda trjásafnið í Meltungu í Fossvogsdal. 

Leiðsögumenn: Friðrik Baldursson 

garðyrkjustjóri Kópavogs og Guðmundar Vern- 

www.gardurinn.is 

harðsson garðyrkjufræðingur. Mæting í Gróðrarstöðinni 

Mörk við Stjörnugróf. 

Höfðaskógur 26. ágúst 

Trjásafnið í Höfðaskógi var formlega opnað á 

50 ára afmæli Skógræktarfélags Hafnarfjarðar 

árið 1996. Í safninu eru nú á þriðja hundrað 

tegundir trjáa og runna. Rósagarðurinn, sem er 

samstarfsverkefni Rósaklúbbs GÍ og Skógræktarfélags 

Hafnarfjarðar, var formlega vígður árið 

2005. Þar eru nú á annað hundrað yrki af 

harðgerðum rósum. Leiðsögumaður: Steinar 

Björgvinsson. Mæting í bækistöðvar Skógræktarfélags 

Hafnarfjarðar og Gróðrarstöðvarinnar 

Þallar við Kaldárselsveg í Hafnarfirði. 

Aftur skal ítrekað að allar garðagöngur sumarsins 

hefjast kl 20:00. 

Pantaðu Sælureitinn heim þér að kostnaðarlausu 

á www.husa.is eða í síma 525 3000. 

Einnig er Sælureiturinn fáanlegur í næstu Húsasmiðjuverslun.

2 | GAR‹URINN 2009 

Að gleðjast með Garðyrkjufélagi Íslands 

Ein afleiðing efnahagshrunsins er 

að fólk leitar nú meira í faðm fjölskyldunnar 

og þau gömlu og ævarandi 

gildi að hlúa að sínum nánustu 

og rækta eigin garð. Félagið var á 

sínum tíma stofnað í tengslum við 

endurreisn Íslands á síðari hluta 19. 

aldar og verður 125 ára á næsta ári, 

næst elst allra frjálsra, íslenskra félagasamtaka. 

Félagið endurnýjaði 

stefnu sína fyrir ári og skilgreindi 

þau gildi sem það vill byggja starf 

sitt á í framtíðinni. Þau sömu gildi 

geta einmitt verið þáttur í endurnýjun 

sjálfsmyndar Íslendinga eftir 

það áfall sem riðið hefur yfir. Félagið 

leggur í starfi sínu áherslu á 

sköpunargleði, umhyggju, þrautseigju 

og forvitni sem aðalsmerki 

ræktunarfólks. Þessi gildi koma 

Garðagöngur 

Garðyrkjufélag 

Íslands 

sumarið 

2009 

Garðagöngur sumarsins verða farnar dagana; 

27. maí, 10. júní, 24. júní, 22. júlí og 26. 

Ágúst Gengið er á miðvikudagskvöldum 

eins og hefð er komin á og byrja allar göngurnar 

kl. 20:00. 

Hveragarði 27. maí 

Fyrsta ganga sumarsins verður í Hveragerði. 

Gengið verður um bæinn, gamlar perlur skoðaðar, 

svo sem friðuð tré, gamlir og nýir garðar 

og komið við á garðplöntustöðvum. Leiðsögumaður: 

Elfa Dögg Þórðardóttir umhverfisfulltrúi. 

Mæting við Garðyrkjustöð Ingibjargar, 

Heiðmörk 38. 

Flóruganga 10. júní 

Gengið verður um óbyggða náttúru í landi 

Garðabæjar. Leiðsögumaður: Guðríður Helga- 

GAR‹YRKJUFÉLAG ÍSLANDS - Maí 2009 

dóttir. Mæting við klukkuturninn á Garðatorgi 

í Garðabæ. 

Þingholtin 24. júní 

Gengið um sögufrægar slóðir í Þingholtunum á 

Jónsmessu. Á þessu svæði er margt gamalla 

garða frá frumdögum íslenskrar garðamenningar 

- og ekki síst nokkur gömul tré sem eiga 

sér yfirleitt dálitla sögu sem gaman er að rifja 

upp. Leiðsögumenn: Hafsteinn Hafliðason garðyrkjufræðingur 

og Guðjón Friðriksson sagnfræðingur. 

Mæting í Mæðragarði í Lækjargötu. 

Trjásafnið í Meltungu 22. júlí 

Gengið verðum um leyndardómsfulla, spennandi 

og vel falda trjásafnið í Meltungu í Fossvogsdal. 

Leiðsögumenn: Friðrik Baldursson 

garðyrkjustjóri Kópavogs og Guðmundar 

www.gardurinn.is 

Vernharðsson garðyrkjufræðingur. Mæting í 

Gróðrarstöðinni Mörk við Stjörnugróf. 

Höfðaskógur 26. ágúst 

Trjásafnið í Höfðaskógi var formlega opnað á 

50 ára afmæli Skógræktarfélags Hafnarfjarðar 

árið 1996. Í safninu eru nú á þriðja hundrað 

tegundir trjáa og runna. Rósagarðurinn, sem er 

samstarfsverkefni Rósaklúbbs GÍ og Skógræktarfélags 

Hafnarfjarðar, var formlega vígður árið 

2005. Þar eru nú á annað hundrað yrki af 

harðgerðum rósum. Leiðsögumaður: Steinar 

Björgvinsson. Mæting í bækistöðvar Skógræktarfélags 

Hafnarfjarðar og Gróðrarstöðvarinnar 

Þallar við Kaldárselsveg í Hafnarfirði. 

Aftur skal ítrekað að allar garðagöngur sumarsins 

hefjast kl 20:00. 

Pantaðu Sælureitinn heim þér að kostnaðarlausu 

á www.husa.is eða í síma 525 3000. 

Einnig er Sælureiturinn fáanlegur í næstu Húsasmiðjuverslun. 

Útgefandi: Athygli ehf. í samvinnu vi› 

Gar›yrkjufélag Íslands. 

Ritstjóri: Valborg Einarsdóttir (ábm). 

Umsjón og umbrot: Athygli ehf. 

Augl‡singar: Augljós miðlun ehf. 

Prent un og dreif ing: Landsprent ehf. 

Forsíðumynd: Úr einkagarði félagsmanns. 

Ljósm: Árni Kjartansson. 

Dreift me› Morg un bla› inu 

miðvikudaginn 20. maí 2008. 

hvarvetna fram í starfi félagsins. 

Um þessar mundir leggur félagið 

áherslu á að byggja upp samband 

milli ræktunarfólks um land 

allt og sameina það um að hlúa að 

fegrun í hinu byggða umhverfi og 

fjölbreyttu gróðurfari í landinu. 

Miklar breytingar eru að verða á 

gróðurskilyrðum í landinu með 

hlýnandi veðurfari og skjóli af aukinni 

skógrækt. Nýir möguleikar 

skapast til að rækta tegundir og 

yrki sem áður var talið ólíklegt ef 

ekki óhugsandi að gætu vaxið hér. 

Brautryðjendastarf áhugafólks sem 

prófar sig áfram vísar veginn að 

betri árangri í ræktuninni. Garðyrkjufélagið 

skapar ramma fyrir 

samvinnu þessara einstaklinga og 

heldur uppi öflugu fræðslustarfi 

með fyrirlestrum og starfrækir fjölbreytta 

heimsíðu, www.gardurinn. 

is til að miðla fróðleik og upplýsingum 

milli félagsmanna og til almennings. 

Með aðild að Garðyrkjufélagi 

Íslands opnast brunnur 

þekkingar og reynslu sem orðið 

getur uppspretta margra ánægjustunda, 

hvort sem er með fjölskyldu 

í frístundum eða í hljóðlátri 

einveru og íhugun ræktandans sem 

hyggur að fjölbreytileika lífsins og 

samhljómi sínum við það. 

Á vegum félagsins eru starfræktir 

fjórir klúbbar; matjurtaklúbbur, 

rósaklúbbur, sumarhúsaklúbbur og 

blómaskreytingaklúbbur. Þeir 

halda uppi margvíslegu sérhæfðu 

félags- og fræðslustarfi, hver á sínu 

sviði. Matjurtaklúbburinn hefur 

orðið afar vinsæll að undanförnu 

og í gangi er átak á vegum Garðyrkjufélagsins 

til eflingar matjurtarækt 

í landinu. Tilraunaverkefni 

um svonefnda ,,grenndargarða“ í 

nánd við íbúðarhverfi innan borgarlandsins 

er komið af stað í samvinnu 

við Reykjavíkurborg. Á vegum 

rósaklúbbsins er starfræktur 

tilraunagarður í landi Skógræktarfélags 

Hafnarfjarðar við Hvaleyrarvatn 

og í undirbúningi er útgáfa 

leiðbeininga um rósir sem eru 

Vilhjálmur Lúðvíksson skrifar 

Gestir í garði Steinunnar Ólafsdóttur. 

Sírenur kunna vel við sig á Íslandi. Íslenskur garður með suðrænum blæ. 

harðgerðar við íslenskar aðstæður. 

Rósaklúbburinn tekur virkan þátt í 

samstarfi norrænna rósafélaga og er 

meðlimur í alþjóðasamtökum rósafélaga. 

Hann skipuleggur ferðir fyrir 

félaga sína á norrænu rósahelgarnar 

sem haldnar eru annað hvert 

ár, næst í Svíþjóð sumarið 2010. 

Vaxandi sumarhúsaeign landsmanna 

og stækkandi sumarlönd í 

eigu þéttbýlisbúa gefa tilefni til 

nýrra viðfangsefna og aukinnar 

Moldarblandan Gæðamold ehf, 

sem í daglegu tali er nefnt Gæðamold, 

var stofnað árið 1991 af 

Ingimar Kjartanssyni og Guðmundi 

Gíslasyni. Starfsstaður hefur verið 

fjölbreytni í ræktun á stærri skala 

en áður var. Sumarhúsaklúbburinn 

er vettvangur öflugs félagsstarfs 

þeirra sem áhuga hafa á ræktun 

sumarlanda og skipulagi ræktunar 

umhverfis sumarbústaði. Fátt er 

skemmtilegra en prófa sig áfram og 

láta reyna á hvað vaxið getur ef rétt 

er að verki staðið og markvisst 

reynt að byggja upp þekkingu og 

reynslu. 

Hægt er að skrá sig í Garðyrkju- 

frá upphafi í Gufunesi. Núverandi 

eigendur fyrirtækisins eru Halldór 

K. Ingólfsson og Stefán Már Jónsson. 

„Við seljum annars vegar grjót- 

félagið á heimasíðu félagsins www. 

gardurinn.is hvenær sem er. Árgjald 

félagsins er einungis 4.800 

kr. og með því fylgir ársrit félagsins, 

Garðyrkjuritið, fréttabréf og afsláttarkjör 

(10%) og ýmis tímabundin 

sérkjör í mörgum helstu 

garðyrkjuverslunum landsins. Aðildarkjör 

eru því afar hagstæð og 

gjaldið borgar sig fljótt, beint sem 

óbeint. 

Gæðamold hf. í Gufunesi: 

Hreinsað og harpað 

Moldarmenn. Frá vinstri talið, Ingibjörn Halldórsson, Halldór K. Ingólfsson, Guðmundur 

H. Stefánsson og Stefán Már Jónsson. 

hreinsaða og harpaða mold og hins 

vegar svokallaða gæðamold. Uppskrift 

hennar er 70% mold og svo 

skeljasandur, sandur og húsdýraáburður 

– 10% hvert efni um sig. 

Við notum mold sem búin er að 

brjóta sig í tvö til þrjú ár og sömuleiðis 

er húsdýraáburðurinn ámóta 

gamall. Þessu er blandað saman og 

að því búnu er blandan hörpuð,“ 

segir Stefán Már. 

Helstu viðskiptavinir Gæðamoldar, 

utan einstaklinga, eru 

sveitarfélög, golfklúbbar og verktakar. 

Starfsemin er árstíðabundin. 

Opið er maí, júní og júlí frá kl. 

8:00 – 19:00 og laugardaga frá kl. 

9:00 – 16:00. Síðsumarsopnun er 

auglýst síðar. 

„Fólk getur komið með kerrur 

og mokum við í þær og sömuleiðs 

er boðið uppá heimkeyrslu,“ segir 

Stefán. 

www.mold.is

Stekkjarbakka 6 - Sími 540 3300 - www.gardheimar.is 

GAR‹URINN 2009 | 3 

Allt í garðinn á einum stað!


Kryddjurtir eru mál málanna um 

þessar mundir. Sumarið á næsta 

leiti og búið að pússa upp öll útigrill 

sem fyrirfinnast á heimilum. 

Og þeir sem ekki áttu útigrill hafa 

margir ráðið bragarbót á því. Sumir 

hafa jafnvel yngt upp og endurbætt 

hjá sér með nýjum, ryðfríum útigrillum 

sem nú eru óðum að leggja 

undir sig íslenska markaðinn. Eiginlega 

er útigrillið að mestu leyti í 

umsjá karlanna á heimilunum. 

Matseld á útigrilli er „macho“ og 

allt að því heilög karlmennskuathöfn 

fyrir suma. En til að undirstrika 

karlmennskuna eru kryddjurtirnar 

vel til fallnar og eiginlega 

nauðsynlegar til að tryggja að athyglin 

beinist að því hversu grillarinn 

er mikill meistarkokkur, því að 

lokahnykkurinn felst í því að gera 

sjálfur kryddsmjörið með krásunum. 

Og þá er komið að kryddjurtunum. 

Þær gera útslagið. 

Eiginlega er fátt auðveldara en 

að annast nokkrar kryddjurtir utandyra 

yfir hásumarið. Hér verður 

ekkert tíundað um sáningu og 

uppeldi þeirra. Við erum nefnilega 

orðin svo heppin að nú fást tilbúnar 

kryddjurtir í pottum svo að segja 

árið um kring. Og þó svo að eitthvað 

af þeim misfarist eða klárist, 

er alltaf hægt að bæta í skörðin. 

Það eina sem kryddjurtirnar þurfa 

er dálítil mold í keri eða pottum og 

jafnvel í hvaða dollu sem er - það 

má líka nota gömlu vinnuklossana 

eða íþróttaskóna undir þær. Bara 

þarf að hafa plönturnar á sólríkum 

stað og muna eftir að vökva þær 

reglulega þegar þurrt er í veðri. 

Fallegt og fjölskrúðugt kryddjurtasafn 

er róandi og lystaukandi. 

Átta ágætar og ein til viðbótar 

Á myndina af kryddjurtakerinu 

mínu eru settar inn tölur frá 1 til 8 

til að benda á helstu kryddjurtirnar 

sem þurfa að vera nálægt útigrillinu. 

Og reyndar er ein þar til við- 

Kryddjurtir í útiker 

bótar sem lítið ber enn á innan um 

allar hinar, en það er rósmarín sem 

einkum er notuð með kálfa- og 

lambakjöti. Sömuleiðis í fyllingar í 

heilsteikta fiska og fugla. Allar 

þessar tegundir henta vel í kryddsmjör 

fyrir grillrétti. Ýmist hver 

fyrir sig eða tvær til þrjár saman. 

Númer 1 er íslenskt blóðberg. 

Afar gott sem fylling í vatnafisk og 

með ljósu kjöti, lambakjöt þar 

meðtalið. Blóðbergste hressir hugann 

og hreinsar öndunarfærin. 

Númer 2 er grísk kjarrmynta 

(órigan). Hún hentar í alla rétti þar 

sem ólífur, hvítlaukur og sólþurrkaðir 

tómatar koma við sögu. Pasta 

og pizzur. 

Númer 3 er hjartafró (sítrónumelissa) 

sem passar vel með öllum 

fiski, einkanlega feitum eins og 

lúðu og steinbít. Dálítið hrjúf í 

góm, en fínsöxuð gerir hún sitt fyrir 

grænmetissalatið. Te af hjartafró 

er gamalreyndur kvefbani og þar 

að auki mjög ljúffengt. 

Piparmynta er svo númer 4. 

Frískandi ein og sér. Söxuð (nokkrir 

hnefar af laufum) í matvinnsluvél 

með einu eða tveim eplum og 

„smakkað til“ með fáeinum dropum 

af eplaediki og einum desilítra 

af vatni og hlynsírópi til helminga, 

gerir sósu sem borin er fram með 

lambakjöti. Verður jákvæð lífsreynsla 

fyrir alla sem reyna fá og 

enginn gleymir að skrásetja í æviminningar 

sínar! Það má jafnvel 

gera enn betur undir haustið og 

bæta nokkrum reyniberjum við og 

bera þá fram með hreindýrakjöti. 

Og ef um steikingarvökva af kjötinu 

er að ræða, má gera úr þessu 

heita sósu með því að píska hann 

samanvið og hita snöggt í potti. 

Sítrónutimían hefur töluna 5. 

Það styrkir alla kjúklinga- og fiskrétti 

sem framreiddir eru að hætti 

mannfólksins við Miðjarðarhaf. 

Keimurinn af því breytir dumbungsdögum 

í dýrðardaga með sól- 

Framkvæmda- og eignasvið Reykjavíkurborgar ı Borgartúni 12-14 ı www.reykjavik.is/fer 

Texti og mynd: Hafsteinn Hafliðason 

Fallegt og fjölskrúðugt kryddjurtasafn er róandi og lystaukandi. 

blik í hverjum daggardropa. 

Sléttblaða steinselja hlaut númer 

6 í þessari rásröð. Hún gefur þunga 

í létta rétti. Styður við og styrkir 

bragð af nautakjöti. Skapar jafnvægi 

í grænmetissalatið. Hefur 

Tökum vel 

á móti sumrinu 

Reykjavíkurborg hvetur borgarbúa til að taka höndum saman við að hreinsa til í borginni eftir veturinn 

og taka á móti vorinu með bros á vör. Reykjavíkurborg mun í ár ekki fjarlægja garðúrgang og 

greinaafklippur sem skilin eru eftir við lóðamörk. Kallað er eftir auknu frumkvæði og ábyrgð borgarbúa 

og vakin athygli á því að endurvinnslustöðvar Sorpu taka við 2 rúmetrum í hverri ferð af garðaúrgangi 

og greinaafklippum frá íbúum að kostnaðarlausu. 

Hvetjum til dáða með eigin frumkvæði. 

Með því að hreinsa rusl, snyrta tré og runna í garðinum okkar hvetjum við aðra til að taka til hendinni. 

Stígum skrefinu lengra og tínum rusl utan girðingar, við næsta göngustíg eða á nálægu útivistarsvæði. 

Hreinsunardagur í götunni eða í hverfinu býður upp á skemmtilega samveru. Notum hugmyndaflugið 

og gerum tiltektina að skemmtilegu verkefni. 

Nánari upplýsingar á reykjavik.is/fer og í síma 411 1111. 

sætara bragð en hrokkin steinselja. 

Saxið steinseljuna smátt. 

Garðablóðberg (timían) er númer 

7. Það setur punktinn yfir i-ið í 

öllum kjötréttum, hvítum sem 

rauðum. Fiskisúpa án garðablóðbergs 

er eins og bók án kjalar. Ekki 

er það heldur síðra að sáldra 

nokkrum timíanlaufum ofan á hóflega 

þykkar sneiðar af sólþroskuðum 

bufftómötum. Garðablóðbergið 

hleypir galsa í grænmetissalötin. 

Það er hitandi og örvar blóðrás. 

Hrokkin steinselja rekur hér 

lestina með tölunni 8. Bragð hennar 

er ögn beiskara en á sléttblöðkunni. 

Hún er líka dökkgrænni. Að 

öðru leyti eru þær notaðar og meðhöndlaðar 

á sama hátt. Það er gömul 

viska að steinselja dregur úr 

andremmu og linar timburmenn. 

Kryddsmjör og aðferðir 

Hér er reiknað með að kryddjurtirnar 

séu notaðar ferskar. Meðhöndlunin 

felst í því að nota bara 

blöðin, enga stöngla. Saxa smátt og 

sáldra yfir réttina eða í grænmetissalötin. 

Þær eiga aldrei að sjóða. 

Einnig er heimsins minnsti vandi 

að búa til kryddsmjör úr fínsöxuðum 

kryddjurtum og smjöri. Þessu 

er blandað saman. Smjörið við 

stofuhita, sparið ekki kyddjurtirnar. 

Rúllið blöndunni í hæfilega 

sverar og langar rúllur og kælið í 

nokkrar klukkustundir. Þá er auðvelt 

að skera þær niður mátulega 

þykka klatta sem svo eru bornir 

fram til veislunnar. Gjarna í skál 

með klakahröngli. 

Veistu? 

Hæsta tré jarðar er talið vera douglasgreni (Pseudotsuga menziesii) en 

það mælist 123 m á hæð. Næst hæsta tréð er talið vera rauðviður 

(Sequoia sempervirens) sem hefur mælst um 112 metrar. 

Elsta tré í heimi var talið vera í Sequola eða Sequoia þjóðgarðinum í 

Kaliforníu. Tréð, sem er Wellingtonia , er talið 3000 ára gamalt og vegur 

um 2000 tonn. Tréð er rúmir 90 metrar á hæð og ummálið 27 metrar. 

Síðan fannst annað tré sem talið er vera 4600 ára gamalt sem er 

broddfura (Pinus longavea). Þetta tré er í Hvítufjöllum í Kaliforníu. 

Elsta rósin er talin vera Hildesheim rósin í Þýskalandi, sem er í 

kirkjugarðinum við dómkirkjuna í Hildesheim. Sagan segir að Karl 

mikli (Karlamagnús) hafi gróðursett rósina fyrir meira en 1000 árum 

síðan, en rannsóknir benda til þess að rósin sé um 400 ára. 

Þyngsta skráða grasker í heimi vóg rúm 220 kg. R.A. Butcher frá 

Hampshire í Bretlandi ræktaði graskerið árið 1984. Lengsta gulrót 

sem mælst hefur var rúmir 42 cm. 

Fyrsti skrúðgarður sem sögur fara af er frá árinu 1545 í Padua á 

Ítalíu. 

Elsti frælisti sem vitað er um var „Blóm í 12 mánuði“ sem var útgefinn 

árið 1730 af Garðyrkjustöð Roberts Fuber í Bretlandi.

EXPO · www.expo.is 

Vnr. 0058325 

Pallaefni 

Fura alheflað 27x120 mm 

A-gagnvarið. 

299kr./lm 

Ódýrt 

Vnr. 0058504 

Pallaefni 


A-gagnvarið. 

315kr./lm 

Sláttuvélarnar 

komnar 

Allt fyrir 

Vnr. 0058506 

Pallaefni 


A-gagnvarið. 

479kr./lm 

eKKerT VerKeFni 

viðhaldið 

er OF sTórT 

32.900 

eðA lÍTið! 

Vnr. 53323164 

Sláttuvél 

Pallaefni 

á betra verði 

Ódýrt 

Bensínsláttuvélar verð frá: 

Warrior sláttuvél með fjórgengis 

loftkældum mótor. Vélin er 3,75 hestöfl, 

stillanleg sláttuhæð 15-70 mm, 

sláttubreidd 45 cm. 

Vnr. 0291509 

Gróðurbraggi 

Gróðurbraggi, 80x120. 

Íslensk framleiðsla, selt 

samsett. Fæst í BYKO Breidd, 

Kauptúni og Granda. 

11.990 

Vnr. 55095007/107-8 

Blákorn 

Blákorn 5, 10 eða 40 kg. 

Vnr. 55090005 

Kalk 


Turbokalk, 12,5 kg. 

1.290 1.990 

Verð 

frá 

197kr./ 

lm. 

Ódýrt 

Vnr. 0058254 

Girðingaefni 

19.990 


A-gagnvarið. 

Ódýrt 

Vnr. 0291499 

Vinnuborð 

óli vinnuborð 

í garðinn 

120x150x60 cm. 

Íslensk framleiðsla, 

selt samsett. Fæst 

í BYKO Breidd, 

Kauptúni og 

Granda. 

Vnr. 55095001 

Graskorn 

Graskorn, 5 kg. 

1.290


Grjóthleðslur 

á Íslandi 

Guðjón Stefán Kristinsson 

skrúðgarðyrkjumaður skrifar 

Grjóthleðslur á Íslandi eru býsna 

margbreytilegar ef vel er að gáð. 

Hér verður drepið á helstu gerðum 

hleðslna og reynt að sýna blæbrigðamun 

eftir landshlutum. 

Við Ísafjarðardjúp bera þær svip 

af hlöðnum mannvirkjum í Skotlandi, 

Írlandi og skosku eyjunum. 

Við sjávarsíðuna sjást hvarvetna 

tóftir af verbúðum, hlöðnum úr 

sæbörðu grjóti og hellum í bland. 

Þessar hleðslur eru einkennandi 

fyrir Ísafjarðardjúp. Eru þær margar 

hverjar staðarprýði og augnayndi 

þeim er á horfa. 

Undir Eyjafjöllunum brúkuðu 

bændur móbergið til húsbygginga 

og hjuggu það til af miklu listfengi. 

Sunnlendingar og Reyknesingar 

notuðu hraunstrendinga og hellur 

til húsbygginga, í garðveggi o.fl. 

Krefst það reynslu og útsjónarsemi 

að hlaða úr sæbörðu grjóti svo vel 

út líti. 

Hraungrjót hefur þann kost að 

bíta sig vel saman og er álagsþolið í 

jarðhræringum. 

Grjót og strengur (snidda einnig) 

er þægilegt til vegghleðslu þar 

sem ekki er hægt að velja grjót að 

vild. Grjót-og strengveggir verða 

harla sterkir þegar grasrót hefur 

náð að festa sig vel í sessi, auk þess 

að vera rammíslensk hleðsla. 

Mannvirki draga oft dám af umhverfi 

sínu. Litlibær í Skötufirði er 

glöggt dæmi um það. Veggir eru 

hlaðnir úr hellugrjóti, en í Skötufirði 

er vart að finna annað en 

hellugrjót. 

Grjótið er endalaus uppspetta 

hugmynda og hægt er að smíða 

nánast hvað sem er úr því. Rómverjar 

til forna byggðu brýr og 

Kirkjugarðsveggur og tröppur í Búrfelli í Grímsnesi, hlaðinn úr hraunstrendingum. 

Skjólveggur með bekk við Elliðaárbæinn, hlaðinn úr grjóti og 

streng. 

Steinbogabrú í Áslandi í Hafnarfirði. 

vatnsveitur úr tilhöggnu grjóti. 

Vantar þá töluvert á að steinbogabrýrnar 

í Hafnafirði jafnist á við 

þau mannvirki að stærð og miki- 

„Allt sem gefur ávöxt er vinsælt 

meðal garðyrkjufólks þetta árið. 

Minn stóri og góði hópur viðskiptavina 

spyr þetta vorið mikið 

um epla- og kirsuberjatré sem eru 

auðveldari í ræktun en margur ætlar. 

Sömuleiðis eru margir að fikra 

sig áfram við ræktun runnategunda 

sem gefa til dæmis sól-, rifs- og 

stikilsber. Tískan í garðræktinni er 

ólík frá einu ári til annars en rauði 

þráðurinn nú virðist vera sá að fólk 

vill búa að sínu og stunda heimaræktun,“ 

segir Ingibjörg Sigmundsdóttir, 

garðyrkjubóndi í Hveragerði. 

Um þessar mundir eru liðin 28 

ár síðan Ingibjörg og Hreinn Kristófersson, 

eiginmaður hennar, hófu 

rekstur gróðrastöðvar í Hveragerði. 

Þá tóku þau við keflinu af foreldrum 

Ingibjargar, þeim Sigmundi 

Guðmunssyni og Kristínu Jónsdóttur 

sem rekið höfðu stöðina frá 

1954. Sagan nær því langt aftur. 

fengleik, en notast er við samskonar 

verklag. 

Af íslenskum bergtegundum er 

hraun og grágrýti, ásamt móbergi, 

Áhuginn í arf 

„Hér birtast sömu andlitin á hverju 

vori; fólk sem ég tel til ágætra vina 

minna. Í dag er þetta raunar oft 

þannig að ömnur og afar koma 

hingað með barnabörnunum sem 

þá hafa tekið áhuga á garðrækt í 

arf. Þetta sannar með áþreifanlegum 

hætti að lífið heldur alltaf 

áfram. Ein birtingarmynd þeirra 

þrenginga sem þjóðin gengur nú í 

gegnum er að áhugi almennings á 

garðyrkju- og ræktunarstörfum 

virðist sjaldan meiri. Margir virðast 

til dæmis ætla sé að vera heima í 

sumar og dytta að sínu – hvort sem 

það er í sumarbústaðnum, á svölunum 

heima eða annarsstaðar. Og 

þetta fólk veit að hjá okkur fæst allt 

sem þarf í garðinn svo sem tré, 

runnar, rósir ogfjölær blóm auk 

sumarblóma og matjurta,“ segir 

Ingibjörg. 

Hleðsla úr grjóti og hellum í Ósvör í Bolungarvík. 

Litlibær í Skötufirði. Ljósm.Oddur Jónsson. 

auðveldast að vinna við og móta. 

Hægt er að leika sér á ýmsa vegu 

með þetta efni. 

„Fólk vill búa að sínu og stunda heimaræktun,“ segir Ingibjörg Sigmundsdóttir, garðyrkjubóndi í Hveragerði. 

Garðyrkjustöð Ingibjargar í Hveragerði: 

Allt sem ávöxt gefur 

Átthyrndur skáli 

Garðyrkjustöð Ingibjargar Sigmundsdóttur 

er að Heiðmörk 38 í 

Hveragerði og er garðplöntusalan í 

skálabyggingunni átthyrndu sem 

margir þekkja. „Í fyrrahaust ákvað 

ég að leggja talsverða áherslu á 

framleiðslu matjurtategunda fyrir 

þetta sumar; til dæmis kál-, salatog 

jarðarberjaplantna. Fólk vill í 

vaxandi mæli frekar eiga sinn eigin 

garð en fá forrækaðar plöntur. Svo 

er ég líka með sumarblóm, mikinn 

fjölda tegunda í öllum regnbogans 

litlum. Raunar hefur fjölbreytnin í 

íslenskri garðblómaframleiðslu 

aukist mikið í seinni tíð – og þá 

flóru ætlum við garðplöntuframleiðendur 

að kynna á sýningunni 

Blóm í bæ sem haldin verður hér í 

Hveragerði í næsta mánuði.“ 

www.ingibjorg.is

TBWA\REYKJAVÍK \ SÍA 

TILEFNI TIL AÐ FLAGGA 

Forsteyptur sökkull fylgir 

Glæsilegt tilboð! 

Formenta-fánastöng, 

íslenski fáninn og sökkull 

· Fislétt, fellanleg glertrefjastöng (ekkert viðhald) 

· 6 metra stöng vegur aðeins 23 kg 

· Gylltur húnn setur svip á stöngina 

· Snúningsfótur svo fáninn snúist síður utan um stöngina 

· Stönginni fylgir fáni, fánalína, línufesting, stangarkúla (húnn), 

forsteyptur sökkull og festingar 


www.ellingsen.is 

6 m stöng 74.900 kr. 7 m stöng 79.900 kr. 8 m stöng 84.900 kr. 

REYKJAVÍK 

Fiskislóð 1 • Sími 580 8500 

Opið mánud.–föstud. 10–18, laugard. 10–16 

AKUREYRI 

Tryggvabraut 1–3 • Sími 460 3630 

Opið mánud.–föstud. 8–18, laugard. 10–16


Vatnskristallar auðvelda ræktun í pottum 

Ræktun sumarblóma, fjölæringa, 

runna og jafnvel matjurta í blómakerjum 

gerir innganginn heim að 

húsinu hlýlegri og notalegra er að 

dvelja á pallinum þar sem gróður í 

kerjum prýðir umhverfið. Ræktun í 

pottum og kerjum hefur vafist fyrir 

mörgum. Algengt er að of litlir 

pottar séu valdir, en mun hærra og 

jafnara rakastig helst í stórum pottum. 

Vindþurrkun er mun meiri en 

við gerum ráð fyrir, það rignir 

minna ofan í pottana en við höldum 

og þannig er ekki óalgengt að 

dýru plönturnar, sem keyptar voru 

í pottana, drepist allar á meðan eigendurnir 

fara í sumarfrí. Leyndarmálið 

við ræktun í pottum og kerjum 

er að nota almennt mun stærri 

ker og potta og að nota vatnskristalla 

í moldina, en með því móti er 

hægt að vökva meira í einu og mun 

sjaldnar. 

Hvað eru vatnskristallar? 

Vatnskristallar eru náttúrulegt 

vatnsbindiefni. Þegar þeir eru þurrir 

minna þeir eilítið á gróft matarsalt 

við fyrstu sýn, en þegar þeir 

mettast af vatni, margfalda þeir 

stærð sína og bólgna út. Plönturnar 

nýta síðan vatnsforða kristallanna, 

þannig að þeir rýrna aftur. Þannig 

hafa plönturnar stöðugan aðgang 

að vatni, en vatn er ein helsta næring 

allra plantna. Hægt er að nota 

vatnskristallana þurra og strá þeim 

í moldina undir rót plöntunnar, 

hvort sem er í pottinn eða í holuna 

í garðinum áður en gróðursett er. 

Séu vatnskristallarnir notaðir þurrir, 

þarf að fylgja þeim eftir með 

reglulegri vökvun fyrsta hálfa mánuðinn 

á eftir eða á meðan kristallarnir 

eru að þenjast út. 

Besta virknin næst hins vegar 

með því að metta kristallana af 

vatni áður en þeir eru notaðir, þ.e. 

setja u.þ.b. 1 tsk. af kristöllum út í 

1 lítra af vatni og þá draga þeir í sig 

vatnið. Miðað við uppgefna 

skammtastærð á umbúðum er þetta 

magn ætlað í u.þ.b. 30 cm víðan 

blómapott. Reynslan hefur kennt 

mér að nota vel fullan tappa af 

kristöllum í fulla skúringarfötu af 

heitu vatni. Þegar vatnið er orðið 

kalt, er fatan orðin full af mettuðum 

kristöllum sem eru tilbúnir til 

notkunar. Ástæðurnar fyrir því að 

betra er að nota kristallana mettaða 

eru helst tvær. Í fyrsta lagi koma 

þeir strax að fullum notum og í 

öðru lagi er mun meiri hætta á ofnotkun 

á þurrum kristöllum, 

þannig að þegar þeir mettast og 

bólgna út þá flæðir allt upp úr 

pottunum þar sem ekki var gert 

ráð fyrir rúmmálsaukningunni í 

upphafi. 

Vatnsþörf plantna er ærið misjöfn 

eftir tegundum, staðsetningu 

og aðstæðum. Það hefur reynst mér 

ágætlega að nota kristallana á 

Nokkuð á annað hundrað aðilar 

taka þátt í garðyrkju- og blómasýningunni 

Blóm í bæ sem haldin 

verður í Hveragerði 26. til 28. júní 

sumar. Undirbúningur sýningarinnar 

hefur staðið yfir allt frá liðnu 

hausti og er mikið lagt undir. Stórsýning 

af þessu tagi hefur raunar 

aldrei verið haldin áður hér á landi. 

Á sýningunni í Hveragerði verður 

fjöldi áhugaverðra viðburða þar 

sem garðyrkja og umhverfismál eru 

í deiglunni. „Okkar metnaður hefur 

staðið til þess að gefa sem allra 

flestum kost á að vera með enda er 

þátttökugjaldi stillt í hóf. Þannig 

verður garðyrkju- og blómabændur 

með sölu- og sýningabása hjá okkur 

en einnig handverksfólk og fleiri. 

Áhuginn er mikill,“ segir Elfa Dögg 

Þórðardóttir, mannvirkja- og umhverfisfulltrúi 

Hveragerðisbæjar. 

Skrúðgarður og Skólamörk 

Garðyrkju- og blómasýningar eru 

velþekktar erlendis. Hvergerðingar 

reikna með minnst 30 þúsund 

gestum á sýninguna í júní. Bendir 

Elfa Dögg þar á, að ekki sé nema 

hálfrar stundar akstur úr Reykjavík 

austur fyrir fjall, í blómabæinn sem 

svo er gjarnan nefndur. Aðgangur 

að sýningunni verður ókeypis 

Valborg Einarsdóttir skrifar 

Uppleystir kristallarnir margfalda stærð sína þegar þeir mettast af vatni. Aðeins þarf 1 tsk. í 1 lítir af vatni. 

drykkfelldustu stofublómin og þeir 

eru ómissandi á öll sumarblóm og í 

til ræktunar í kerum og pottum. 

Kristöllunum er blandað saman við 

Sýningarsvæðið í Hveragerði 

verður þrískipt. Fyrst skal tiltaka 

um 10.000 fermetra útisvæði í 

skrúðgarði bæjarins á Varmárbökkum 

sem hentar vel þeim sem sýna 

stærri hluti líkt og gróðurhús og 

minni garðyrkjuvélar. Við Skólamörk 

er markaðssvæði þar sem 

verða garðyrkju-, handverks-, umhverfis- 

og matvælatjöld. Í þriðja 

og síðasta lagi skal svo nefna innisvæði 

í íþróttahúsi Hvergerðinga. 

Því verður skipt upp í bása og 

hentar vel þeim sem sýna og selja 

viðkvæmari hluti. Blómaskreytar 

bjóða fram þjónustu sína við uppröðun 

og skreytingar á básum. 

Fyrir alla fjölskylduna 

Dagskrá sýningarinnar er sérstaklega 

metnaðarfull og markar ráðstefnan 

Íslensk garðlist, sem haldin 

verður föstudaginn 26. júní, upphaf 

hennar. Af öðrum dagskrárliðum 

má nefna að til stendur að setja 

heimsmet í gerð lengstu blóma- 

moldina við rætur plöntunnar og 

ágætt er að blanda þörungaáburði í 

fljótandi formi saman við kristallana. 

Þannig er hægt að nota þá við 

Stórsýningin Blóm í bæ í Hveragerði í næsta mánuði: 

skreytingar heims. Eins verður 

keppt í því að útbúa sérstaklega 

frumlegar skreytingar og sýningarbása 

og þannig mætti áfram telja. 

Þá verður keppt í hönnun smágarða, 

samsetningu blóma í kerum 

og fleira. Á sýningunni sjálfri má 

svo kynna sér sögu íslenskrar garðyrkju, 

sjá afskorin blóm, pottaplöntur 

og fleira. 

„Við leggjum mikið upp úr því 

að dagskráin höfði til allrar fjölskyldunnar. 

Verðum þess vegna 

hér með sérstaka dagskrá fyrir 

yngstu kynslóðina og einnig eru 

hér ágæt tjaldsvæði fyrir fólk sem 

vill dveljast í Hveragerði meðan á 

þessum skemmtilega viðburði 

stendur,“ segir Elfa Dögg. 

Rækta eigin garð 

Hveragerðisbær stendur að sýningunni 

en er þar í samstarfi við fjölmarga 

aðila svo sem Samband 

garðyrkjubænda, Landbúnaðarháskóla 

Íslands að Reykjum í Ölfusi, 

gróðursetningu í einkagarða, sumarhúsalóðir 

og jafnvel hafa þeir 

reynst vel undir túnþökurnar. 

Vatnskristallar eru einnig frábær 

og auðveld lausn til að nota í 

blómaskreytingar við ýmis tækifæri 

þegar mikið stendur til. Eftir að 

þeir eru mettaðir má setja lit út í þá 

til að undirstrika þemað í veislunni. 

Þannig njóta afskorin blóm 

sín mjög vel í glervösum með 

vatnskristöllum. Hins vegar ber að 

taka vara fyrir því að þess háttar 

skreytingar standa skemur og eru 

meira ætlaðar fyrir einstakan atburð. 

Afskorin blóm ná ekki að 

taka upp allt það vatn sem þau 

þurfa við þessar aðstæður því loftbólur 

myndast í stönglum blómana 

sem styttir vasalíf þeirra. 

Rétt notkun á kristöllum við 

ýmsar aðstæður léttir garðyrkjumanninum 

lífið á meðan hann 

skreppur í frí og gleður drykkfelldu 

plönturnar á heitum sumardögum. 

Blómaskreyting heimsins 

„Dagskráin höfði til allrar fjölskyldunnar,“ segir Elfa Dögg Þórðardóttir, mannvirkja- og umhverfisfulltrúi Hveragerðisbæjar. 

Félag íslenskra landslagsarkitekta, 

Félag skrúðgarðyrkjumeistara, Félag 

blómaskreyta, Steypustöðina, 

Landsvirkjun og Garðyrkjufélag Íslands 

sem og undirdeildir þess. 

„Ég skynja stóraukinn áhuga almennings 

á garðyrkju. Efnahagshrunið 

síðasta haust hefur víða haft 

áhrif, fólk vill rækta sinn eigin garð 

í bestu merkingu þeirra orða. Við 

hjá Hveragerðisbæ bjóðum fólki til 

dæmis upp á leigja sér matjurtagarða 

og áhuginn er mikill. Hér í 

bæ eru sömuleiðis margar gróðrastöðvar. 

Hér eru til dæmis allmargir 

aðilar sem eru umsvifamiklir í 

garðplönturæktun. Þá eru Dvalarheimilið 

Ás, Heilsustofnun Náttúrulækningafélags 

Íslands og Landbúnaðarháskólinn 

með mikla ræktunarstarfsemi 

og raunar tel ég 

Hveragerði aftur að ná fyrri sess 

sem sannkallaður garðyrkju- og 

blómabær. 

www.hveragerdi.is

GAR‹URINN 2009 | 9


Haustlaukarnir gleðja 

augað að vori 

Íslendinga bíður mikið og 

skemmtilegt viðfangsefni að láta 

reyna á hvaða tegundir og yrki 

haustlauka geta vaxið hér á landi. 

Haustlaukar eru nefndir svo vegna 

þess að þeir eru settir niður að 

hausti, þá skjóta þeir rótum í rökum 

og svölum jarðveginum áður 

en vetur gengur í garð. Um leið og 

klaka leysir úr jörðu að vori skjóta 

þeir upp kollinum og blómstra 

jafnan fyrstir blómjurta. Stór hluti 

slíkra lauka er svo harðger að þeir 

lifa af íslenska vetur og þola rysjótt 

veðurfar á vorin með ágætum. Þeir 

eru gjarnan ættaðir úr háfjöllum 

meginlanda Asíu og Evrópu og gera 


jafnan litlar kröfur til jarðvegs annarra 

en að vatn liggi ekki langdvölum 

á þeim og að jörð sé vel framræst. 

Þeir þola flestir vorfrost, 

þurrk og kuldatíð en kunna að 

meta vörn gegn hörðum vindum. Á 

sólardögum breiða þeir svo blómin 

út í óviðjafnanlegum skærum litum 

þegar allur annar gróður er enn í 

hjúpi vetrargrámans. Sendinn jarðvegur 

er æskilegur og má auðveldlega 

veita laukunum þá ósk við 

gróðursetningu. Þannig geta þeir 

enst í áratugi á sama stað, endurnýjað 

sig og breiðst út þar sem 

skilyrði eru góð. 

Fátt er skemmtilegra í fyrstu 

Norrænir gestir dást að rósinni ‘Fönn’ sem blómstar fram í september. 

ferðum í sumarbústaðinn snemma 

vors en að hitta glaðbeitta krókusa 

á hlaðinu og páskaliljur af öllum 

hugsanlegum gerðum og litum hér 

og þar í vorskóginum um það leyti 

sem hann er farinn að laufgast. 

Smáliljur af ýmsum gerðum og litum 

hafa reynst frábærlega vel hér á 

landi og blómstra þær ár eftir ár. 

Mikið úrval tegunda og yrkja er til 

og hafa stóru garðvöruverslanirnar 

jafnan haft mikið úrval á haustin. 

Auk þess reynir Garðyrkjufélagið 

að útvega það nýjasta hverju sinni 

og miðlar jafnfram reynslu af því 

sem vel tekst til. Meðlimir fá að 

fylgjast með og hafa áhrif á úrvalið. 

Hellur frá Steypustöðinni hafa nú 

fengið CE vottun en hún tryggir að 

varan er framleidd samkvæmt 

hæstu gæðastöðlum. Vottun af 

þessu tagi hefur ekki áður verið 

samþykkt fyrir íslenska hellufram- 

Skógarþristur á góðum degi. 

Hvítur vorkrókus. 

Páskliljur í vorskóginum. Blár vorkrókus. 

Hellusteypa Steypustöðvarinnar: 

Níðsterkar gæðahellur 

leiðslu. „Þetta er afar mikilvægt 

fyrir okkur og ekki síður fyrir neytendur. 

Við höfum alltaf vitað að 

framleiðslan okkar er mjög góð. 

Nú geta okkar viðskiptavinir treyst 

því að þeir eru að kaupa 100% 

gæðavöru,“ segir Kai Westphal, 

gæðastjóri hjá Steypustöðinni. 

Segja má að hellur Steypustöðvarinnar 

séu sérhannaðar fyrir íslenskt 

umhverfi. Mikið veðrunarálag 

og grófgerð nagladekk bifreiða 

hefur leitt til þeirrar hönnunar sem 

nú hefur hlotið CE vottunina. Efsta 

lag hellunnar er úr graníti og tryggir 

endingu sem er meiri en íslenski 

markaðurinn hefur átt að venjast. 

Hellur Steypustöðvarinnar halda lit 

sínum betur og dökkna síður með 

árunum. Yfirborðslag hellunnar er 

einnig firnasterkt og tryggir lengri 

endingu. 

Hannes Sigurgeirsson er forstjóri 

Steypustöðvarinnar. Hann 

segir CE vottunina af ánægjulega 

og mikilvæga. „Við höfum alltaf 

verið stoltir af okkar framleiðslu en 

með CE vottuninni er grunnurinn 

lagður og hann er sambærilegur 

við það sem gerist best í heiminum. 

Með granítinu tryggjum við líka 

ótrúlega góða endingu enda leggur 

fólk ekki hellur til nokkurra ára. 

Fjárfesting í hellum er langtímafjárfesting,“ 

segir Hannes. 

Viðskiptavinum Steyðustöðvarinnar 

stendur til boða að fá ráðleggingar 

og sérfræðiálit frá landslagshönnuðum. 

Greitt er fyrir þessa 

ráðgjöf, en ef viðskiptavinur kaupir 

hellur af Steypustöðinni er ráðgjöfin 

endurgreidd. 

www.steypustodin.is 

Hellur Steypustöðvarinnar eru sérhannaðar fyrir íslenskt umhverfi.

GAR‹URINN 2009 | 11


Hugleiðingar um skipulag í matjurtagarði 

Það er svo skrítið hvað kartöflurnar 

úr matjurtagarðinum heima bragðast 

miklu betur en kartöflur sem 

keyptar eru hjá kaupmanninum á 

horninu. Það er yndislegt að sýsla í 

sínum eigin matjurtagarði og enn 

betra ef garðurinn er vel skipulagður. 

Margir halda að matjurtagarðurinn 

eigi heima í norðurskotinu í 

garðinum þar sem engrar eða lítillar 

sólar nýtur, afgangspláss sem 

hægt er að nýta til að pota niður 

kartöfluútsæði og nokkrum kálplöntum. 

Það væri gaman að vita 

hver uppskeran er í þess konar 

görðum! Matjurtir þurfa jafn mikla 

sól og aðrar plöntur, ekki er einungis 

um skugga af húsum að ræða 

heldur einnig skuggi af trjám sem 

einnig „stela“ vatni og næringarefnum 

frá matjurtunum. Ég hef það 

einhvern veginn á tilfinningunni að 

með því að velja matjurtagarðinum 

stað þar sem hann ekki sést út um 

stofugluggann þá séu garðeigendur 

að „fela“ þessar plöntur en leggja 

þess meiri áherslu á skrautrunna 

og sumarblóm. Í mínum huga eru 

matjurtir oft skrautlegri og 

skemmtilegri plöntur og ekki verra 

að þær eru ætar og ég skil ekki af 

hverju þeim er ekki gert hærra 

undir höfði. Velhirtan matjurtagarð 

þarf ekki að fela og þegar tegundum 

fjölgar sem hægt er að rækta 

hérlendis og fólk prófar sig meira 

og meira áfram verður fjölbreytileikinn 

í blaðlögun, lit og áferð 

meiri og fegurðin eykst, sannkallað 

augnayndi og hverjum garði mikil 

prýði. Á hverju vori þegar ég á leið 

um gróðrarstöðvar tek ég eftir því 

að úrvalið í matjurtadeildinni er 

fjölbreyttara en árið áður, því er 

einnig að þakka hinum góða sýningareit 

Grasagarðsins í Laugardal 

sem sýnir að það er hægt að rækta 

meira en kartöflur, blómkál og rófur 

á Íslandi. Sól og skjól eru aðalverkfærin 

og svo spilar þolinmæði 

ræktandans stórt hlutverk. 

Algengasta tegundin af matjurtagörðum 

eru beð með 

gangrennum á milli, ræktunarbeðin 

eru um 90-120 sm á breidd. 

Hugsa verður til þess að rýmið í 

gangrennunum sé nægjanlegt til að 

geta athafnað sig, best er að 

gangrennurnar séu lagðar hellum, 

grús eða jafnvel trjákurli. Það er 

snyrtilegra og gerir alla viðhaldsvinnu 

í beðunum auðveldari. Ekki 

er gott að hafa ræktunarbeðin of 

ÍSLENSKA SIA.IS SFG 42040 04.2008 

breið, betra er að hafa beðin mjó 

enda auðveldar það aðkomu að 

plöntunum. Margir kjósa að útbúa 

ramma í kringum beðin og hækka 

þau eilítið upp sem er af því góða 

því jarðvegurinn hlýnar fyrr. Matjurtagarðurinn 

verður þrifalegri 

þegar búið er að ramma inn beðin 

og setja grús eða hellur í gangrennurnar, 

auk þess sem það er auðveldara 

að koma fyrir bogum í 

karmana til að setja plast/trefjadúk 

yfir. 

En það er ekki nauðsynlegt að 

útbúa heilan matjurtagarð til að 

koma niður karöfluútsæði eða 

blómkálshausum. Þegar ég var að 

vinna í garðyrkjunni fyrir nokkrum 

árum þá var ég eitt sinn stödd við 

hjúkrunarheimili hér í borg þar 

sem við vorum að setja niður sumarblóm 

í beð. Eldri maður sem 

þarna bjó, kom til okkar og bað 

okkur vinsamlegast að setja ekki 

niður blóm í beð við íbúð hans, 

hann fór með okkur og með stafnum 

sínum merkti hann í beðið 

„bannsvæðið“. Við urðum nokkuð 

hissa og spurðum hvers vegna 

hann vildi ekki fá blómin, jú 

ástæðan var sú að hann var nýbúin 

að setja niður nokkrar kartöflur! 

Það fer vel á því að blanda saman 

matjurtum inn á milli skrautrunna 

og sumarblóma, hafa verður þó í 

huga að skrautrunnar skyggi ekki á 

matjurtirnar og þær gera einnig 

meiri kröfur til jarðvegs, áburðargjafar 

og vökvunar. Hægt er að 

Ásta Camilla Gylfadóttir skrifar 

Matjurtagarður sem grunnskólanemendur hönnuðu, sýningarreitur á Hampton Court sýningunni. 

Hér er að líta sérstaka útfærslu á „ræktunarkeri“, búið að stafla upp dekkjum, 

sýningarreitur á Hampton Court sýningunni. 

skipuleggja beðin í garðinum á 

þann hátt að það er vitað fyrirfram 

að í ákveðin svæði í blómabeðinu 

eiga að koma matjurtir og með því 

móti er hægt að undirbúa jarðveginn 

sérstaklega þar. Enn og aftur 

má minnast á að margar tegundir 

matjurta eru mjög fallegar á að líta 

og geta verið mjög til prýðis í 

Hunang er mikið notað til matargerðar 

og fátt er notalegra á köldum 

vetrarkvöldum en gott te með 

hunangi. Ralf Trylla umhverfisfulltrúi 

Ísafjarðarbæjar sendi okkur 

þessa skemmtilegu uppskrift af 

hunangi sem búið er til úr blómum 

túnfífla. 

Fíflahunang 

500 gr af fíflablómum 

1 kg sykur (hrásykur er hollari og 

gefur dekkri lit) 

½ sítiróna 

• Skolið fíflana og setjið þá í 1 

lítra af köldu vatni og látið 

standa í 2 klst. 

• Sjóðið síðan vatnið með fíflablómunum 

og kælið hægt niður. 

• Hafið lokið á pottinum og látið 

standa yfir nótt, u.þ.b. 12 tíma. 

• Síið vökvann frá blómunum í 

gegnum grisju eða viskastykki. 

• Setjið 1 kíló af sykri og ½ síti- 

blóma- og runnabeðum. 

Það hefur einnig færst í vöxt 

undanfarin ár að rækta matjurtir í 

kerum og pottum, þetta hentar 

mjög vel þeim sem eru með litla 

garða eða svalir. Það fer eftir ræktandanum 

hversu stór potturinn eða 

kerið er en maður verður að hafa í 

huga að stærð á potti og plöntu 

rónu með safa og aldinkjöti út í 

vatnið. 

• Sjóðið í stutta stund og látið síðan 

malla á vægum hita þar til 

sírópið fer að þykkna, en það 

gæti tekið nokkurn tíma. 

fylgist að. Maður hefur séð þá útfærslu 

hjá fólki að vera með stór 

plastker þar sem í komast nokkur 

stykki af matjurtum af ýmsum tegundum. 

Nauðsynlegt er að hugsa 

til þess að setja ekki saman stórar 

og litlar plöntur í sama pott þar 

sem þær stóru geta skyggt á þær 

minni, einnig þarf að muna að 

snúa pottunum reglulega ef þeir 

standa við vegg þannig að sólin nái 

til allra plantnanna í pottinum. Að 

lokum má benda á að potturinn 

má ekki vera það stór að þegar búið 

er að fylla hann ræktunarmold, 

plöntur komnar í hann og vökvun 

hefur átt sér stað, að það sé hægt 

að flytja hann til án þess að ræktandinn 

endi í rúminu með tognun 

í baki! 

Ég hef mikinn áhuga á aðgengi 

fyrir alla og vil gjarnan minnast á 

þann þátt í matjurtaræktun. Hægt 

er að skipuleggja matjurtagarðinn 

þannig að beðin séu útbúin á þann 

hátt að einstaklingar, sem háðir eru 

hjólastól, geti notið þess að stunda 

sína ræktun. Beðin eru upphækkuð 

og gangar á milli eru með föstu yfirborðsefni 

og nægjanlega breiðir 

þannig að auðvelt er að fara á milli 

beða. Þessi útfærsla hentar einnig 

þeim sem eru sjónskertir og eldri 

borgurum sem vilja síður þurfa að 

bogra á hnjánum í beðunum. Þegar 

ræktunarbeð eru byggð upp í þessa 

hæð er nauðsynlegt að muna eftir 

því að leggja í botninn grófar trjágreinar 

til að stuðla að betra frárennsli 

og að vera með gat á karminum 

á endum til að auka loftun í 

beðinu. Annars bendi ég á mér 

fróðari garðyrkjumenn sem luma á 

bestu uppskrift á jarðvegssamsetningu 

í slík uppbyggð beð. 

Ég er á því að allir eigi að geta 

stundað matjurtaræktun – og að 

það eru til ýmsar útfærslur á matjurtagörðum. 

Það er hins vegar 

hugmyndaflugið hjá ræktandanum 

sem er besta verkfærið og að þora 

að prófa eitthvað nýtt. Það eru til 

allskonar lausnir, til dæmis er hægt 

að rækta beint í moldarpoka! Maður 

verður bara að muna að maður 

lærir best af mistökum og engin 

verður meistari í ræktun á einu 

sumri. 

Góðar óskir um skemmtilegar 

stundir í matjurtaræktunni. 

Það er ekkert fíflalegt við túnfífla! 

Það er algjört góðverk að nýta blóm túnfíflana til hunangsgerðar. Ljósm.: Hafsteinn Hafliðason. 

• Til að reyna á rétt seigjustig, er 

smávegis sett í teskeið og síðan 

látið kólna. 

• Að lokum er hunangið sett í 

hreinar krukkur. Geymist í allt 

að átta mánuði.

SUMAROPNUN 

OPIÐ ALLA DAGA TIL 

21:00 

Í SKÚTUVOGI 


VERUM SAMAN Í SUMAR 

HUGAÐU AÐ ÞÍNUM SÆLUREIT


Hver þekkir ekki það vandamál í 

einkagarðinum sínum að vera 

endalaust að færa til plöntur, 

klippa niður tré og runna eða velta 

fyrir sér að færa matjurtagarðinn. 

Besta leiðin til að komast út úr því 

ástandi er að vera með framtíðarsýn 

fyrir garðinn; vita hvert stefnir 

og staðsetja hluti á endanlegan 

stað. Gott er að fá í lið með sér fagmann 

til þessa að hanna einkagarðinn 

frá grunni, en landslagsarkitektar 

hafa sinnt þessum verkefnum 

á Íslandi frá árinu 1953 þegar 

fyrsti landslagsarkitektinn kom úr 

námi. Að hanna einkagarðinn er 

samstarf og best er að velja ráðgjafann 

af góðri afspurn. 

Það er mikilvægt að gera sér 

strax grein fyrir því hvernig maður 

vill nota garðinn sinn. Oft er gott 

að skoða bækur og lesa sér til. Bók 

sem fjallar um einkagarð letingjans 

er fróðleg lesning og fjallar um það 

hvernig hægt er að útfæra garðinn 

sinn til að auðvelda viðhald eða til 

að skapa notalegan sælureit. Fæstir 

hafa það sem ástríðu að njóta þessa 

að vinna í garðinum og hugsa um 

hann, en það eru nokkur atriði sem 

er mikilvægt að ákveða strax frá 

upphafi til að garðurinn henti 

hverjum og einum. Garðurinn getur 

verið mikilvægur til að slaka á 

og endurnærast, njóta eða upplifa. 

Upplifunarþátturinn getur verið 

mismunandi og fyrir ólíka hópa. 

Það er mikilvægt að garðurinn sé 

ekki uppspretta að endalausu viðhaldi, 

heldur þarf að vera hægt að 

njóta þess að vera í garðinum og 

upplifa þar ólíka hluti, eins og 

áferð eða ilm af plöntum, vatnsnið 

eða fuglasöng úr trjánum. Það er 

einnig mikilvægt að gera sér grein 

fyrir hringrás garðsins þannig að 

árstíðirnar, notagildið, upplifunin 

og rómantíkin fái notið sín. 

Aðstæður eru oft mjög breytilegar 

og óskir garðeigandans mjög 

ólíkar. Það er lykilatriði að skoða 

aðstæður og forsendur þegar lagt er 

af stað. Ef garðurinn er gamall og 

gróinn, er mikilvægt að kortleggja 

núverandi aðstæður í garðinum, 

átta sig á því sem mikilvægt er að 

varðveita og hvað er hægt að fjarlægja. 

Ef um nýjan garð er að ræða 

er allar forsendur einfaldari, en 

jafnframt mikilvægara að skoða 

möguleika á að skapa skjólríkt og 

aðlaðandi umhverfi. Í gömlum og 

grónum görðum eru fólgin mikil 

gæði þar sem ekki þarf að búa til 

skjól. Það er mikilvægt að grisja 

trjágróður til að fá meiri sól inn í 

garðinn, til að geta notið hans betur. 

Endurbætur á grónum garði 

eru oft tímafrekari og fleiri þættir 

sem þarf að vega og meta en í nýjum 

garði. 

En hvað hefur einkennt íslenska 

Gott er að fá í lið með sér fagmann til þess að hanna einkagarðinn frá grunni. 

Einkagarðurinn 

einkagarðinn á síðustu árum? Hann 

er fullur af timburpöllum og skjólveggjum, 

steyptum stoðveggjum, 

húsgögnum, gashiturum og sólhlífum. 

En er þetta það sem við erum 

Hermann Georg Gunnlaugsson, landslagsarkitekt skrifar 

Fallegur garður er róandi og endurnærandi fyrir líkama og sál. 

að leita að í dag? Er ekki mikilvægara 

að hafa garðinn aðeins einfaldari 

í sniðum, en þó með ólíkum og 

fjölbreytilegri svæðum. Það sem er 

kannski það mikilvægasta er að að- 

Öllum er hollt að rækta 

garðinn sinn og bæinn sinn 

Njótum útivistarsvæðanna og göngum vel um 

Garðyrkjustjóri 

Kópavogs 

gengið að garðinum sé gott og það 

séu mismunandi leiðir út í garðinn, 

þ.e. úr stofunni til að nota veröndina, 

úr eldhúsinu til að klippa 

krydd, sækja uppskeru úr matjurtagarðinum 

og fara með eitthvað 

í safnhauginn. Einnig er gott að 

hafa möguleika á að komast út frá 

baðherberginu eða svefnherberginu 

til að viðra sig eða til að komast í 

heita pottinn. Núna eru eflaust 

margir að velta fyrir sér eigin ræktun 

og þá verður að staðsetja hana á 

sólríkum stað til að ná hámarks árangri. 

Það er til dæmis hentugt að 

hækka jarðveginn með timburkössum, 

þannig má auðvelda alla vinnu 

Aðgengi að garðinum þarf að vera gott. 

í garðinum og bæta vaxtarskilyrðin. 

En hver er framtíðarsýnin fyrir 

einkagarðinn? Hvaða stefnu mun 

einkagarðurinn taka á næstu árum? 

Það fer ört vaxandi víða erlendis að 

vinna með náttúru og heilsu, læknandi 

umhverfi og sálarró. Það verður 

örugglega lögð meiri áhersla á 

að rækta garðinn sinn á þann hátt. 

Einkagarðurinn er hluti af ákveðinni 

hringrás og við munum án efa 

leita aftur í gamla klausturgarðinn, 

þar sem hægt er að stunda andlega 

íhugun, komast frá amstri dagsins, 

rækta matjurtir og endurhlaða lífsorkuna.

Harðgerð 

og örugg 

Texti og mynd: Hafsteinn Hafliðason 

Vinsælustu sumarblóm hér á landi 

hafa lengst af verið þau sem spjara 

sig í öllum sumarveðrum og láta 

lítið á sjá þótt mikið rigni og gusti 

um, þegar sá gállinn er á „sumarblíðunni“ 

okkar. Fyrstar og fremstar 

fara þar stjúpurnar með alla sína 

liti og takmarkalausu þolinmæði á 

dyntótta rysjutíð. Áratug eftir áratug 

hafa þær staðið sína plikt og 

eru í hugum margra helsta sumartáknið. 

Skrautnálin er líka sterk og 

ómótstæðileg sem brydding á beðum 

og fylling í blómaker. Blómin 

eru hvítir, bláleitir eða rauðleitir 

smákrossar sem þekja plönturnar 

og ilma sætlega á kvöldin. Önnur 

ilmjurt er sjálfur ilmskúfurinn sem 

fyllir loftið höfgri angan sinni og 

ber hvít, rauðblá eða bleik blóm, 

oftast fagurlega fyllt. Eins og smárósir 

raða þau sér upp í þétta „bolluvendi“. 

Mjög virðingarverð og vingjarnleg. 

Meðal harðgerðu sumarblómanna 

eru líka margar tegundir 

af körfublómaættinni. Þar eru mjög 

áberandi „brár“ af ýmsum toga og 

með ýmiskonar blómalitum. Kornblómið 

heiðbláa er líka í þeim hópi 

og síðast en ekki síst okkar yndislega 

morgunfrú. 

EINN, TVEIR OG ÞRÍR 21.519 

Morgunfrúin - matróna með 

mikla sögu 

Morgunfrúin hefur verið í ræktun 

frá alda öðli. Framan af fyrst og 

fremst sem matjurt og lækningajurt. 

Uppruni hennar er við norðanvert 

Miðjarðarhaf og hið latneska 

heiti hennar Calendula er ævafornt 

og mun merkja að hana megi sjá 

þar í blóma árið um kring. Viðurnefnið 

officinalis bendir svo til þess 

að hún hafi verið - og er reyndar 

enn - í lyfjaskápum apótekanna. 

Græðimátur plöntunnar er rómaður 

og í hillum náttúrulækningabúðanna 

mjá sjá ótal preparöt sem 

byggð eru á morgunfrúm í öllum 

formum. Rómverjar hinir fornu 

kölluðu morgunfrúna herba purificatoria, 

þ.e. jurt hreinsunarinnar. 

Hún þótti allra meina bót við meltingartruflunum 

og uppákomum 

innvortis. Líklega hafa þeir líka 

iðulega átt við slíkt ástand að stríða 

eins og matarvenjum þeirra var 

háttað, einkum meðal heldra fólks. 

En morgunfrú má nota í hrásalat, 

bæði blöð og blóm. Bragðið er milt 

og mýkjandi. Seyði af morgunfrú 

dregur úr sviða og flýtir fyrir því að 

smáskeinur á hörundi grói. Blóm 

Morgunfrú má nota í hrásalat, bæði blöð og blóm. 

morgunfrúar eru ætíð á gula og 

gullinrauða sviðinu, eins og sólin 

sjálf. Ýmist eru þau alfyllt eða einkrýnd. 

Til eru bæði lágvaxnar og 

hávaxnar sortir. Ýmsar sagnir og 

átrúnaður tengist blómum morgunfrúa. 

Það var til dæmis alveg 

óbrigðult ráð að láta dapurt fólk 

horfa á morgunfrúarblóm til að það 

fengi gleði sína á ný. Og þeir sem 

voru sjónlitlir áttu líka að stara á 

morgunfrúr um nokkra hríð til að 

styrkja sjónina. En svo voru það 

þeir sem vildu læra að skilja fuglamál. 

Til þess þurftu þeir bara að 

ganga á morgunfrúarblómum heilan 

dag frá sólarupprás til sólarlags. 

Ekki mátti út af stíga á annað kusk, 

ekki drekka og ekki nærast. Svo 

varð að hugsa allt fallegt og ekki 

mátti mæla á nokkurn mann. Ef 

ekki tókst til eins og skyldi, var það 

af því að viðkomandi voru ekki 

hreinar meyjar. Það gilti um bæði 

kyn! 

Stutt og laggott um sumarblóm 

Sumarblóm njóta sín best á áberandi 

stöðum þar sem flestir geta 

glaðst við að horfa á þau. Það 

skemmir ekki fyrir að staðurinn sér 

sólríkur og skjólgóður. Moldin þarf 

samt alltaf að vera úrvalsgóð garðmold, 

og það er ekki gott að rækta 

sömu tegundir á sama stað í sömu 

mold ár eftir ár. Skiptið um reglulega, 

annað hvort um jarðveg eða 

plöntutegundir. Við langvarandi 

ræktun einnar tegundar á einum 

stað myndast s.k. jarðvegsþreyta, 

Tvær grænar leiðir 

Gámaþjónustan hf býður nú þjónustu við garðeigendur á 

höfuðborgarsvæðinu á söfnun garðaúrgangs með 

tveimur mismunandi leiðum, Garðapoka og Garðatunnu. 

Gardatunnan.is 

Garðaúrgangur 

að sama marki! 

Garðapokinn er veglegur og traustur plastpoki fyrir garðaúrgang. Þeir eru seldir 

5 stk. í pakka og er hirðing pokanna ásamt innihaldi innifalið í verði. Þú pantar 

Garðapokann á www.gardapokinn.is, færð staðfestingu á pöntun og við 

sendum þér síðan pokana heim. 

Þegar þú pantar hirðingu á pokunum ferðu inn á www.gardapokinn.is 

og fyllir út beiðni. Einnig er hægt að hringja í síma 535 2520 og 

panta hirðingu. Í báðum tilfellum verða pokarnir sóttir samkvæmt 

áætlun sem hægt er að sjá á heimasíðunni. 

Garðatunnan er 240 lítra tunna sem íbúar gerast áskrifendur að. 

Þú pantar Garðatunnuna á www.gardatunnan.is, fyllir út 

beiðni og tunnan verður send til þín. Hún er losuð á 

tveggja vikna fresti yfir sumarmánuðina og er hægt að 

sjá losunardaga á www.gardatunnan.is. 

Garðapokinn.is 

Þjónusta fyrir græna fingur 

Í pokann má eingöngu 

fara garðaúrgangur! 

Fyllið út beiðni á www.gardapokinn.is 

eða hringið í síma 535 2520 

og pokinn verður sóttur. 

Þjónustan gildir á höfuðborgarsvæðinu. 

Gardatunnan.is Gardapokinn.is 

Hringhellu 6 • 221 Hafnarfjörður • Sími: 535 2520 • gamar@gamar.is • www.gamar.is 


sem stafar að því að margvíslegar 

örverur, kvillar og smákvikindi, 

sem hverri tegund tengjast, safnast 

upp og geta magnað árásir á hana. 

Þess vegna er gott að rjúfa hringinn. 

Helst með því að láta enga 

hringrás myndast og hafa alltaf þrjú 

ár á milli ræktunartímabila hverrar 

tegundar á hverjum stað. Plantið 

hóflega þétt í beðin. Góð regla er 

að hafa bilið á milli plantnanna um 

það bil helming af uppgefinni hæð 

þeirra. Gefið áburð fyrir útplöntun, 

u.þ.b. 30 grömm af alhliða garðáburði 

á hvern fermetra. Eftir því 

sem því verður við komið er gott 

að klippa burt öll „útblómguð“ 

blóm. Það tefur tilhneiginguna til 

fræmyndunar og örvar blómgunina.


Vistvæn nálgun við skipulag frístundalóða 

Marga dreymir um að eiga frístundahús 

þar sem unnt er að hvílast 

fjarri daglegum störfum og öðlast 

innra jafnvægi, en færri gera sér 

grein fyrir þeirri vinnu sem liggur 

að baki vel skipulagðrar frístundalóðar. 

Frístundabyggð er skipulagsskyld, 

bæði hverfi og stakir bústaðir. 

Á deiliskipulagsuppdrætti og í 

greinargerð, sem honum á að 

fylgja, kemur ekki aðeins fram lega, 

stærð og mörk lóðar, heldur líka 

aðkoma, byggingarreitur, lagnir og 

náttúru- og menningarminjar. Eins 

sérstakar kvaðir ef einhverjar eru. 

Gott skipulag og fyrirhyggja í umhverfismálum 

eykur að flestra mati 

lífsgæði og vellíðan manna. Einstaklingsþarfir 

geta verið töluvert 

ólíkar og því er gott að byrja á að 

setja saman gátlista yfir þarfir og 

óskir þeirra sem nota munu lóðina. 

Skemmtilegt verkefni fyrir fjölskyldu 

sem fengið hefur frístundalóð 

er að byrja á því að skrá og 

skilgreina einkenni og anda staðarins 

og með því skilja og skynja betur 

hvað hann hefur upp á að 

bjóða. 

Síðan hefst vinna við sjálft 

skipulag lóðarinnar Eftirfarandi er 

listi yfir 15 atriði sem hafa má til 

hliðsjónar: 

Aðkoma að frístundalóð skiptir 

miklu máli og svæði sem liggja 

meðfram aðkomuvegi þurfa að vera 

aðlaðandi. Reyna þarf að takmarka 

notkun hverskonar girðinga. Sé 

ekki um vörn gegn sauðfé að ræða 

eru þær almennt óþarfar. Eignarmörk 

er hægt að sýna á annan og 

meira aðlaðandi hátt t.d. með 

gróðri, stakstæðum trjám eða runnum, 

hleðslubrotum eða björgum. 

Hægt að leggja heimtraðir á 

marga vegu en tvær aðferðir eru algengastar: 

a) trjágöng eftir beinni 

eða lítillega sveigðri línu og b) 

veglagning sem fylgir legu landsins. 

Þegar seinni aðferðinni er beitt er 

vegurinn gjarnan þræddur í gegnum 

mismunandi gróðursvæði og 

bústaðurinn oft látinn sjást í fjarska 

frá hliði en síðan haldið „leyndum“ 

uns komið er að honum. Efnisval 

og form hliða og heimtraða þarf að 

undirstrika anda staðarins og gefa 

til kynna í stærðarhlutföllum, lögun 

og efnisvali að hér sé um einkaveg 

að ræða. 

Kristín Þorleifsdóttir Ph.D., landslagsarkitekt FÍLA 

Vorkoman í sumarbústaðnum. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. 

Svæðið framan við bústað ásamt 

verönd og aðalinngangi er faðmur 

staðarins þar sem tekið er á móti 

vinum og þeir kvaddir. Þar á bíllinn 

ekki að vera í aðalhlutverki. 

Gott er að geta keyrt upp að bústaðnum 

með aðföng en bílastæði 

ættu að vera fjær, helst í hvarfi frá 

bústaðnum. 

Sól- og skjólríkar verandir næst 

bústaðnum eru mest notuðu staðirnir 

á lóðinni og því er mikilvægt 

að vanda vel til þeirra. Samspil 

inni- og útirýma er afar mikilvægt 

og bæði bústað og lóð þarf að 

hanna með það í huga. Mikilvægt 

er að gefa sér góðan tíma við val á 

stað fyrir baðaðstöðu s.s. heitum 

potti huga að þáttum eins og útsýni, 

sýnileika frá bústað, skjólmyndun 

o.fl. Eins þarf að fylgja 

vandlega öryggisatriðum byggingarreglugerðar. 

Oftast er baðaðstaða 

höfð við sólverönd en pottur staðsettur 

lengra frá bústað í fallegum 

gróðurreit getur einnig haft mikið 

aðdráttarafl. 

Leiksvæði barna er allt það sem 

er í göngufæri frá bústaðnum! Börn 

fá nóg af skipulögðu starfi og stöðluðum 

leiktækjum í daglegu lífi og 

því þarf frístundalóðin að vera ævintýrastaður 

fyrir frjálsan og skapandi 

leik og sjálfsuppgötvun. 

Ákjósanlegast er að slík svæði bjóði 

upp á óformleg og náttúruleg „leiktæki“, 

staði til að grafa skurði, 

byggja tréhús, leynistaði, virki, bú 

og svo mætti áfram telja. Slegnar 

grasflatir hvetja til boltaleikja og 

hópleikja en þar er einnig hægt að 

slá upp garðveislu eða tjaldbúðum! 

Börn sækja einnig mikið í opin óslegin 

svæði. Á hörðum yfirborðsflötum 

t.d. plani eða veröndum 

geta krakkar brallað margt t.d. 

sippað, farið í snú-snú, parís og 

boltaleiki. Öll börn sækja í vatn og 

geta dundað sér tímunum saman 

við lækjarsprænu eða tjörn. Á veturna 

eru eru sleðabrekkur og sléttar 

flatir til að búa til snjóhús og 

snjókarla einnig mikilvægar. 

Vandasamt er að skipuleggja 

gróðursetningu því byggja þarf á 

niðurstöðum landslagsgreiningar. 

Skipulagsmistök koma yfirleitt ekki 

í ljós fyrr en mörgum árum seinna. 

Fjölbreyttur gróður á sólríkum stað. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. 

Vetrarstemning í frístundalandi. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. 

Draumstaðurinn áður en hafist er handa. 

Hugsa þarf um lóðina bæði sem 

eina heild og hluta af stærra vistkerfi. 

Hver einasta planta gegnir 

ákveðnu hlutverki í heildinni t.d. 

að fegra, afmarka, mynda skjól, 

skerma fyrir útsýni, laða að fugla o. 

s.frv. Við gróðursetningu þarf að 

velja tegundir sem henta jarðveginum. 

Leitast skal við að halda jafnvægi 

í umhverfinu með því að virða 

náttúruleg einkenni svæðisins. Rétt 

er að huga að stæðilegum skógarlundum 

framtíðar í hæfilegri fjarlægð 

frá bústaðnum. Ekki er skynsamlegt 

að gróðursetja tré sem eiga 

eftir að verða hávaxin og umfangsmikil 

of nálægt bústaðnum eða 

gegnt suðri við svæði þar sem njóta 

á sólskinsstunda í framtíðinni. 

Gott er að huga að rýmismyndun 

svæða, opnunum, lokunum, 

skuggamyndunum, árstíðabrigðum, 

mismunandi áferð, mismunandi 

litum, litablöndun og lögun. 

Á skipulagsteikningu þarf að teikna 

trjágróður inn miðað við meðalstærð 

fullvaxinnar trjákrónu. Þannig 

er hægt að gera sér betur grein fyrir 

umfangi einstakra trjáa, þéttleika 

gróðursvæða, fjölda plantna og 

grisjun. 

Vernda þarf og stuðla að líffræðilegri 

fjölbreytni eins og frekast 

er unnt og forðast að skerða frekar 

votlendi og birkiskóga. Ólík gróðursvæði 

laða að mismunandi fuglategundir. 

Opin svæði með lágvöxnum 

gróðri henta mófuglum t.d. 

hrossagauk, stelki, þúfutittlingi og 

heiðlóu. Sígræn tré laða að smáfugla 

t.d. þresti, auðnutittlinga og 

glókolla sem leita sér þar skjóls, 

fæðu og hreiðurstaða. Birki og 

reyniviður skapa einnig góð skilyrði 

fyrir smáfugla. Auk þess sækja 

margar fuglategundir í berjarunna. 

Skjólmyndun er mikilvæg fyrir 

ræktun þar sem meðalhiti getur 

verið um tveimur gráðum hærri í 

skjóli en á berangri. Einnig safnast 

meiri snjór í skjóli en hann veitir 

gróðri vernd í vetrarhörkum. Auk 

hefðbundinna skjólbelta má nýta 

landslag sem fyrir er eða móta 

skjólgefandi hæðir og ýmis mannvirki 

t.d. hús, skjólgrindur eða 

veggi. Skjólbelti eru ræktuð þvert á 

vindátt, um 1 m frá skurðbakka, 

1,5 m frá girðingu og ekki of nálægt 

byggingum og vegum. Þau á 

að staðsetja áveðursmegin við 

byggingar en í góðri fjarlægð frá 

þeim þar sem snjósöfnunar gætir 

hlésmegin. Almennt er mælt með 

2-3 laga skjólbeltum og allar vindþolnar, 

hraðvaxta og harðgerðar

Andi staðar er mikilvægur. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. 

plöntur henta til skjólbeltagerðar. 

Gott er að blanda saman mismunandi 

gerðum og misháum en verja 

þarf sígrænan gróður fyrir vindum, 

skafrenningi og sól fyrstu árin. 

Matjurtagarða þarf að staðsetja á 

sólríkum og skjólgóðum stöðum. 

Minni garðar til daglegrar notkunar 

þurfa að vera nálægt bústaðnum, 

það hvetur til notkunar og auðveldar 

umhirðu og vökvun. Stærri 

garðar t.d. kál- og kartöflugarðar 

geta verið fjær og er þá gjarnan gert 

ráð fyrir jarðhýsi í námunda við 

garðana. Safnhaugar eða kassar til 

jarðvegsgerðar þurfa að vera við 

matjurtagarða og garðskúrar fyrir 

verkfæri. Gróðurhús þarf að staðsetja 

á sólríkum stöðum, fjarlægð 

frá bústað fer eftir ætlaðri notkun. 

Útsýni yfir athyglisvert landslag 

nær og fjær skiptir flesta miklu. 

Þegar hugað er að sjónlínum er 

ágætt að „ramma“ útsýnið inn t.d. 

útsýni yfir garð úr svefnherbergi, 

gosbrunn fyrir enda heimtraðar eða 

landslag í fjarska. Sjónvíddin getur 

ýmist verið þröng eða víð og sjónsviðið 

nær eða fjær. Hugsanlega 

getur einnig þurft að gera breytingar 

til þess að opna fyrir áhugaverðar 

sjónlínur. Útsýnisstaðir eru 

mönnum og dýrum mikilvægir og 

tengist það eflaust eðlislægri tilfinningu 

fyrir yfirráðasvæði. Einnig 

þarf að tryggja að ekki verði gróðursett 

tré sem byrgja munu fyrir 

mikilvægt útsýni frá vistarverum. 

Stundum þarf að skerma fyrir truflandi 

landslagsþætti eða auka friðhelgi 

einkalífsins með því að setja 

upp hindranir. 

Gott skipulag stíga og flæðis um 

lóð er lykilatriði í velheppnaðri frístundalóð. 

Stígar geta verið mismunandi 

að gerð og veita aðgengi 

að stöðum innan sem utan lóðar. 

Það virðist vera í eðli mannsins að 

vilja frekar ganga í hringi en fram 

og til baka. Ef leiðin um landið á 

að vera ánægjuleg þarf að vanda vel 

til við hönnun stíga. Huga þarf að 

rýmismyndun, yfirborðsefnum, 

uppgötvunum, sjónlínum út frá 

stígum og áhugaverðum stökum. 

Stígar vísa veginn og þar sem fólk 

fer sjaldnast út af stíg gagnast þeir 

vel þar sem vernda þarf viðkvæman 

gróður eða jarðmyndanir. 

Í verandir, göngustíga, 

heimtraðir og skilrúm er æskilegt 

að nota endurnýtt eða endurnýtanleg 

efni, endingargóð og viðhaldslítil 

efni, efni án eiturefna, efni sem 

stinga ekki í stúf við umhverfið og 

efni sem endurkasta ekki ljósi. 

Nota þarf staðbundin byggingarefni 

eins og frekast er unnt og varðveita 

skemmtilegar íslenskar hefðir t.d. 

með notkun hlaðinna garða og 

torfveggja. Gott er að hugsa um 

lögun efnisins, áferð, liti, mynstur 

og samspil þessara þátta þar sem 

efni getur haft töluverð áhrif á 

vellíðan. Þannig er gróðurgrænn 

litur í svefnherbergjum talinn hafa 

róandi áhrif en slík áhrif hafa einnig 

lækjarniður, snark frá varðeldi á 

sumarkvöldi, það að róta í hlýrri 

mold eða lykta af angandi rósum. 

Leitast skal við að halda lýsingu 

í lágmarki þar sem lýsing skerðir 

ýmis önnur eftirsóknarverð gæði 

s.s. stjörnuskoðun og tunglskin. 

Lágstemmd lýsing á stöku stað getur 

einnig gefið útivistarverum hlýlegan 

blæ og aukið öryggi t.d. þar 

sem mismunandi yfirborðsfletir 

skarast eða misfellur eru í yfirborði. 

Margvísleg stök eru vinsæl á frístundalóðum 

og ekki er mögulegt 

að fjalla um þau öll. Hugleiða má 

notkun flaggstangar, gosbrunna, 

lækjarsprænu, útilistaverka, skjólveggja, 

bekkja og borða, blómapotta 

og standa. Einnig skiptir máli 

staðsetning geymsluskúra fyrir 

Vorið kallar á þig í Fornalundi 

Nú er tími vorverkanna 

Fyrstu skrefin að sælureit fjölskyldunnar liggja í Fornalund. 

Landslagsarkitekt okkar aðstoðar þig við að breyta garðinum 

þínum í sannkallaðan sælureit. 

Hringdu í síma 412 5050 og fáðu tíma í ráðgjöf hjá landslagsarkitekt okkar. 

Opið hús hjá BM Vallá 23. maí um land allt. 

Söludeild :: Breiðhöfða 3 :: Sími: 412 5050 


verkfæri, byggingarefni og vélar, 

annarskonar smáhýsi og sorpgeymslu. 

Margir hafa einnig gaman 

af því að elda utanhúss og er því 

ekki úr vegi að gera ráð fyrir útieldhúsi, 

grilli, eldstæði eða hlóðum 

í hæfilegri fjarlægð frá bústað. 

Ljóst er að áhugaverður og aðlaðandi 

staðarandi verður ekki 

keyptur í verðlistum heldur byggir 

fyrst og fremst á þekkingu á og 

virðingu fyrir staðháttum, þekkingu 

á þörfum þeirra sem koma til 

með að nota svæðið og frjórri og 

skapandi hugsun. 

Greinin er stytt. Hægt er að lesa 

alla greinina inn á heimasíðu Garðyrkjufélags 

Íslands www.gardurinn.is 

undir hnappnum fróðleikur. 

bmvalla.is


Garðyrkjufélag Íslands 

Garðyrkjufélag Íslands er félag 

áhugamanna um garðyrkju og umhverfismál. 

Georg Schierbeck landlæknir 

var aðal hvatamaður að 

stofnun Garðyrkjufélagsins og útgáfu 

Garðyrkjuritsins sem hefur 

komið úr nær óslitið frá árinu 

1895. Frá upphafi hefur markmið 

félagsins verið að efla og auka garðyrkju, 

ræktun og nýtingu plantna 

og svo er enn. 

Georg Schierbeck var einn helsti 

frumkvöðull trjáræktar í Reykjavík. 

Árið 1883 fékk hann Víkurkirkjugarð 

til umráða, sem hann breytti í 

skrúðgarð. Í garði hans á horni Aðalstrætis 

og Kirkjustrætis stendur 

enn gamli stóri silfurreynirinn, sem 

hann gróðursetti. Hann stofnaði 

Hið Íslenska Garðyrkjufélag 26. 

maí árið 1885 og er félagið því eitt 

af elstu starfandi félögum landsins 

og það elsta á sviði umhverfismála. 

Það má segja að Schierbeck hafi 

borið heilsu þjóðarinnar fyrir 

brjósti. Í boðsbréfi vegna stofnunar 

félagsins í apríl 1885 segir orðrétt: 

„... og skal mark og mið félags 

þessa vera að efla og styðja garðyrkju 

hér á landi yfir höfuð, en 

fyrst um sinn mun félagið einkum 

binda sig við það, að styðja ræktun 

venjulegra garðávaxta og nokkurra 

fóðurjurta sem að mestum notum 

geta komið hér á landi svo sem eru: 

kálrapi, turnips, kartöflur og fáeinar 

aðrar.“ Segja má að bylting hafi 

orðið í ræktun landsmanna á þessum 

124 árum þó svo að ræktunarmenning 

þjóðarinnar sé mjög ung í 

samanburði við aðrar þjóðir. 

Kostir þess að vera félagsmaður 

Garðyrkjufélagið heldur úti öflugri 

heimasíðu www.gardurinn.is með 

fréttum og fróðleik. Heimasíða félagsins 

er einnig vettvangur til 

skoðanaskipta meðal félagsmanna, 

en þar geta nýir félagar skráð sig í 

félagið. Kostir þess að vera félagsmaður 

eru margvíslegir. 

Árlega gefur félagið út veglegt 

rit sem allir félagsmenn fá sent og 

Valborg Einarsdóttir skrifar 

Fagleg 

þjónusta 

er innifalið í félagsgjaldinu. Auk 

þess er plöntuskiptadagur á vorin, 

skipulagðar eru garðagöngur, 

garðaskoðun, fræðslufundir og 

námskeið. Árlega er í boði frælisti 

með um og yfir 1000 tegundum 

sem félagar hafa safnað sjálfir. Farið 

er í skipulagðar fræðslu- og skoðanaferðir, 

bæði innanlands og utan. 

Þá hefur félagið gefið árlega út 

spennandi vor- og haustlaukalista. 

Fyrirtækið SÁ verklausnir var stofnað 

fyrir rúmu ári síðan og býður alhliða 

þjónustu við lóðafrágang og 

skyld verkefni. Vöxtur fyrirtæksins 

hefur allt frá fyrstu tíð verið jafn og 

öruggur þrátt fyrir erfiðar aðstæður 

nú um stundir. „Við erum stórhuga 

og getum boðið alla þá þjónustu 

við lóðafrágang sem hægt er að 

ímynda sér. Ekkert verk er okkur 

ofviða,“ segir annar tveggja eigenda, 

Ásgeir Örn Hlöðversson. 

í yfir 40 ár 

Sími 5531099 / 8965373 

www.blomabud.is 

blomabud@blomabud.is 

Árangur ræktunar félaga setur svip á borg og bæ. Ljósm.: Árni Kjartansson. 

Innan félagsins eru starfræktir 

klúbbar, þeir eru rósaklúbbur, 

matjurtaklúbbur, sumarhúsaklúbbur 

og blómaskreytingaklúbbur. 

Nokkrar deildir félagsins eru einnig 

starfandi úti á landi. Félagið á gott 

bókasafn sem félagsmenn hafa aðgang 

að. Félagsskírteini veitir afslátt 

hjá garðplöntusölum og ýmsum 

öðrum fyrirtækjum. 

Meðal verkefna sem starfsmenn 

SÁ Verklausna hafa sinnt að undanförnu 

er ýmiskonar lagnavinna, 

jarðvegsskipti, þökulagnir og grjóthleðsla 

og vinna við hlaðna sem 

steypta veggi. Einnig kantsteypa, 

stíga- og gosbrunnagerð, girðingavinna, 

pallasmíði og svo almenn 

lóðahirðing, svo sem sláttur, klipping 

og hreinsun. 

Að útbúa fallega lóð er á sinn 

hátt ákveðin listgrein. Þannig 

gengu starfsmenn SÁ verklausna 

frá lóðinni að Miðhrauni 2 í Garðabæ 

og fengu skv. tillögu umhverfisnefndar 

bæjarins viðurkenningu 

bæjarstjórnar fyrir smekklega og 

vel hirta lóð atvinnuhúsnæðis. 

Voru það einu verðlaunin í flokki 

atvinnuhúsnæðis sem veitt voru 

þar í bæ á síðasta ári. 

„Einstaklingar eru enn að láta 

taka til í garðinum hjá sér og við 

höfum verið að sinna talsvert af 

viðhaldi. Einstaklingar eru líka 

farnir að forgangsraða meira . 

Frá grenndargörðum í Sviss. Matjurtagarðar njóta nú mikilla vinsælda hér á landi. 

Garðyrkjuritið 

Árgangur 2009 er nýkominn út. Að 

venju kennir þar ýmissa grasa, en 

að þessu sinni var lögð megin 

áhersla á matjurtarækt. Þrjátíu 

fróðlegar og áhugaverðar greinar 

eru eftir félagsmenn og áhugafólk 

um gróður og ræktunarmenningu 

þjóðarinnar. Ritið er í hefðbundnu 

broti og er 160 bls. að stærð. Það 

er mikilvægt fyrir upprennandi 

kynslóðir að hafa aðgang að slíku 

lesefni sem Garðyrkjuritið er, það 

ætti að vera aðgengilegt öllum, 

bæði á heimilum sem og í bókasöfnum 

landsmanna. 

Gengið til góðs 

Garðyrkja er áhugamál sem stuðlar 

að hollri útiveru og er bæði skap- 

Kaupa þjónustu sem þeir geta ekki 

framkvæmt sjálfir, svo sem jarðvegsskipti, 

grjóthleðslu og þess 

háttar sem þarfnast vélarvinnu, en 

gera svo eitthvað sjálfir, svo sem að 

andi og gefandi. Árangur ræktunar 

er farinn að setja svip á borg og bæ. 

Aukin trjárækt gefur gott skjól fyrir 

alla aðra ræktun sem og mannfólkið. 

Stöðugt bætast við nýjar tegundir 

runna og fjölærra plantna 

sem eiga auðveldara uppdráttar í 

meira skjóli. Sumar þeirra koma e. 

t.v. til með að henta þjóðinni betur 

en aðrar þegar fram í sækir, vegna 

hlýnandi veðurfars. 

Félagsmenn Garðyrkjufélagsins 

fylgjast vel með og margir vinna 

frábært brautryðjendastarf í tilraunum 

með tegundir og yrki og 

aðferðir við ræktun. Yngri félagsmenn 

læra af þeim sem eldri og 

reyndari eru, þannig miðlast þekkingin 

milli kynslóða. 

SÁ verklausnir bjóða fjölbreytta þjónustu: 

Ekkert verk er okkur ofviða 

Stórhuga. Sigurður Ágúst Marelsson, til vinstri, og Ásgeir Örn Hlöðversson eigendur SÁ verklausna. 

Til þess skal vanda sem lengi skal standa! Júlíus Hjálmarsson við störf. 

gróðursetja og slá. Einstaklingsþjónusta 

er vaxandi þáttur í okkar 

starfsemi.“ 

www.save.is 

Ljósm.: Jóhann Pálsson.

Matur – saga – menning (MSM): 

Kveðja til ræktunarfólks 

Félagið Matur – saga - menning 

(MSM) hefur frá því það var stofnað 

árið 2005 stuðlað að varðveislu 

íslenskra matarhefða, kynningu á 

þeim og heimildaöflun. Hlutverk 

félagsins er að efla þekkingu á íslenskum 

mat og vekja áhuga á 

þeim menningararfi sem felst í 

matarhefðum og matargerð. Félagið 

hefur haldið fræðslufundi, staðið 

fyrir ferðalögum og haldið sýningar, 

skemmst er að minnast sýningarinnar 

„Reykvíska eldhúsið“ í 

Kvosinni sl. haust. Kynnast má 

starfi félagsins á heimasíðunni 

www.matarsetur.is 

Okkur þykir sérstaklega vænt 

Sumarvörur fylla nú verslun Ellingsen 

við Fiskislóð í Reykjavík. 

Óvíða er meira úrval af til að 

mynda útigrillum, útivistarfatnaði, 

ferðavörum veiðidóti og fleiru 

slíku. Ellingsen á sér enda stóran 

hóp dyggra viðskiptavina, er í vitund 

margra einstök verslun enda á 

hún sér að baki langa sögu og 

mikla viðskiptavild. 

„Grillvertíðin er komin í fullan 

gang. Við getum sagt að alþingiskosningar 

og Eurovision hafi markað 

ákveðið upphaf. Þetta eru helgar 

þar sem fólk gerir sér oft einhvern 

dagamun,“ segir Kristján Ág. Baldursson, 

þjónustustjóri Ellingsen. Í 

verslunum fyrirtækisins bjóðast 

gasgrill af fjórum tegundum sem 

eru Camping, Coleman og Flames. 

Fjórða og síðasta tegundin eru grill 

sem eru seld undir merkjum Ellingsen 

og eru sérsmíðuð austur í 

Kína. 

Meiri kröfur 

„Fólk gerir klárlega miklu meiri 

Hlutverk félagsins er að efla þekkingu á íslenskri matarhefð. 

um þann almenna áhuga á matjurtarækt 

til heimilisnota sem hefur 

vaknað að undanförnu og Garðyrkjufélag 

Íslands hefur átt drjúgan 

þátt í að styðja. Fyrir fáeinum ára- 

tugum var heimilisgarðrækt algeng 

um allt land, bæði í þéttbýli og á 

landsbyggðinni. Rekja má þá ræktunarhefð 

allt til síðari hluta 18. 

aldar er kartöflu- og rófnarækt fór 

að verða hluti af fæðuöflun þjóðarinnar. 

Nokkuð dró úr áhuga á matjurtarækt 

almennings á síðustu 

áratugum 20. aldar og því er það 

ánægjuefni þegar almenningur tekur 

sig til og hefur þá góðu iðju til 

vegs á ný. 

Matjurtaræktun er í dag mun 

þróaðri en hún var upp úr miðri 

síðustu öld og við hvetjum ræktendur 

til að nýta sér aukið úrval 

matjurta, bæði nýjar tegundir og 

afbrigði þeirra og huga að nýrri 

ræktunartækni, t.d. yfirbreiðslum 

sem lengja þann tíma sem nýta má 

til ræktunar og gefur möguleika á 

ræktun viðkvæmari garðávaxta. Þá 

Ellingsen við Fiskislóð: 

Einstök verslun í vitund margra 

kröfur nú en áður þegar velja skal 

gasgrill. Fólk er yfirleitt að velja 

tveggja til fjögurra brennara grill 

með góðum grindum. Sömuleiðis 

vill fólk grill úr sterkari efnum en 

áður, til dæmis stáli, enda seljast 

þau vel,“ segir Kristján. 

Sá siður að flagga við hátíðleg 

tilefni er bæði góður og skemmtilegur. 

Hjá Ellingsen fást flaggstengur 

frá sænska framleiðandanum 

Formenta, ýmist sex, sjö eða átta 

metra langar. Fánarnir eru saumaðir 

á Hofsósi en saumastofa, sem 

einbeitir sér að slíkum saumaskap, 

hefur verið starfrækt þar í áratugi. 

Kaupa kerrur 

Sem kunnugt er ákvað Rekjavíkurborg 

nýlega að hætta að fjarlæga 

úrgang sem til fellur í görðum 

borgarbúa. Þetta hefur verið þess 

valdandi að margir hafa fjárfest í 

kerrum hjá Ellingsen sem eru af 

gerðinni Daxara og henta bæði 

fólksbílum sem jeppum. 

„Í þessu eins og öðru, þá skapa 

Vöruúrvalið í Ellingsen er ótrúlega fjölbreytt. Kristján Ág. Baldursson er þjónustustjóri. 

breytingar alltaf ný tækifæri. Það 

er afskaplega þægilegt að eiga 

kerru, hvort sem fólk er með garð 

eða ekki. Íslendingar standa oft í 

framkvæmdum og þá getur verið 

þægilegt að grípa til kerrunnar,“ 

segir Kristján, sem hefur starfað í 

Ellingsen í áratugi og þekkir því 

flestum betur þróun mála og þarfir 

viðskiptavina. 

www.ellingsen.is 


Heimilisgarðrækt var algeng hér á 

landi fyrir fáeinum áratugum. 

er ástæða til að benda þeim á, sem 

eiga gróðurhús í garðinum, að þar 

geta t.d. vaxið ávaxtatré og berjarunnar 

sem geta gefið ríkulega 

uppskeru. 

Áhugafólk um matarhefðir 

framandi þjóða getur með góðum 

árangri notað matjurtagarðinn til 

að dýpka þekkingu sína og færa 

nýja og ferska vinda úr garðinum 

inn í eldhúsið með því að reyna 

ræktun matjurta úr öðrum heimshlutum. 

Á þann hátt er tekist á við 

það krefjandi, en um leið spennandi 

viðfangsefni að þróa áfram 

okkar góðu íslensku matarmenningu 

með því besta sem í boði er af 

borði náttúrunnar. 

Félagið Matur – saga – menning 

óskar félagsmönnum GÍ og öllu 

ræktunarfólki gleðilegs sumars með 

von um ríkulega uppskeru og 

ánægjustundir í garðinum á komandi 

sumri. 

Ingólfur Guðnason varaformaður.


Hringrás náttúrunnar 

hjá Vinnuskóla 

Reykjavíkur 

Flest reykvísk ungmenni feta sín 

fyrstu skref á vinnumarkaði hjá 

Vinnuskóla Reykjavíkur. Vinnuskólinn 

hefur ávallt staðið fyrir 

mikilli fræðslu, en í ár verður þó 

breytt svolítið til og áherslur sérlega 

grænar. Við tókum Rögnu Sigursteinsdóttur 

tali en hún er garðyrkjufræðingur 

og verkstjóri garðyrkju 

og fræðslu hjá Vinnuskólanum 

í Reykjavík: 

„Í ár ætlum við að beina sjónum 

að garðyrkjunni og styrkja fræðslu 

á því sviði, enda vinna starfsmenn 

Vinnuskólans fyrst og fremst garðyrkjustörf,“ 

segir Ragna. „Við höfum 

ráðið til okkar svokallaða 

Græna fræðsluleiðbeinendur, sem 

fara munu milli vinnuhópa og 

kenna krökkum hvað garðyrkjan 

getur verið skemmtileg. Við munum 

sýna þeim rétt vinnubrögð og 

fræða þau um hvað þau eru að gera 

og hvers vegna. Hvers vegna er 

maður til dæmis að reita arfa? Hvað 

gerir hann, hvað heitir hann og er 

hægt að borða hann?“ 

Garðúrgangur verður næringarrík 

mold 

Ragna segir það mikinn misskilning 

að fleygja verði öllum garðúrgangi 

á næstu sorpstöð og því 

muni Vinnuskólinn einbeita sér að 

umhverfisvænni leiðum. „Megnið 

af garðúrgangi verður bara að mold 

og af hverju í ósköpunum ættum 

við að raka þessu öllu saman og 

keyra á haugana og koma svo með 

mold í kerru til að bæta jarðveginn? 

Þess í stað er betra að grafa 

smá holu og henda úrganginum ofaní, 

passa sig bara að hafa það ekki 

of þykkt. Eða þá að koma efninu 

fyrir undir slúttandi runnum eða 

hekki. Þetta verður að ilmandi 

Velkomin á nýja heimasíðu 

www.gardplontur.is 

Ragna Sigursteinsdóttir hjá Vinnuskóla 

Reykjavíkur: „Við ætlum að vera 

grænni og vænni og gera garðana 

glaða.“ 

góðri mold eftir lítinn tíma. Svo er 

heilræði að raka saman grasi eftir 

slátt og dreifa því yfir beðin. Um 

10 sentímetra lag verður að bestu 

gróðurmold sem hægt er að fá. Í 

ofanálag kæfir grasið arfann sem er 

undir, þannig að það er tvöföld 

virkni. Við ætlum að sýna krökkkunum 

ýmsar lausnir og kenna 

þeim að finna bóndann í sjálfum 

sér,“ segir Ragna. 

Garðhreinsun fyrir eldri borgara 

Vinnuskólinn hefur í fjölda ára 

boðið eldra fólki upp á garðhreinsun 

og verður því haldið áfram í ár. 

Vegna sparnaðar verður garðaúrgangurinn 

þó ekki hirtur. „Í stað 

Hellulagðir garðar 

„Maí mánuður hefur verið einstaklega 

góður. Nú hefur fólk tíma til 

að huga betur að garðinum. Heimilið 

er hornsteinn fjölskyldunnar og 

garðurinn er stækkun á húsinu, ef 

hann er rétt skipulagður. Það skiptir 

máli að hafa snyrtilegt í kringum 

sig til að líða vel heima,“ segir Dagrún 

Guðlaugsdóttir, en hún og eiginmaður 

hennar, Sigurður Jónsson 

eiga fyrirtækið Steindir, sem framleiðir 

gott úrval af hellum og steinum. 

„Það er náttúrulega tilvalið að 

hanna garðinn eftir þörfum fjölskyldunnar, 

til að mynda að hafa 

grassvæði fyrir leiki barna og svo 

hellulagt svæði þar sem fólk getur 

notið lífsins. Það er hægt að lengja 

mjög sumarið í garðinum með 

markísum, skjólveggjum og öðru. 

Svo má ekki gleyma gróðrinum, 

hann setur punktinn yfir i-ið. Fólk 

þarf kannski bara smá útsjónasemi 

og dugnað,“ segir Dagrún, en hún 

leggur mikla áherslu á persónulega 

þjónustu við viðskiptavinina. 

Möl getur skemmt parket 

Stéttlögð innkeyrsla og falleg aðkoma 

er mikil prýði fyrir húseign 

og vistleg aðkoma er oft vísbending 

um það sem fyrir innan er. Möl og 

drulla við inngang húsa getur einnig 

skapað vandamál. 

„Það skiptir sköpum varðandi 

þrif fyrir innan að það sé hellulagt 

að utan, og getur munað mjög 

miklu. Til eru dæmi um að parket 

hafa hreinlega eyðilagst vegna 

sands sem berst inn frá ófrágengnum 

innkeyrslum.“ Dagrún segir 

það færast sífellt í vöxt að fólk 

gangi frá innkeyrslum áður en gólfefnið 

er lagt, því það hefur lent í 

vandræðum vegna þessa áður. 

„Það er því oft betra að klára að 

utan áður en lengra er haldið. Svo 

má fólk nú njóta þess að hafa fínt í 

kringum sig þótt það sé 2009! Nú 

Unglingar í Vinnuskóla Reykjavíkur á góðum degi. 

þess ætlum við að bjóða fólki upp 

á að ganga frá garðaúrganginum á 

þennan umhverfisvæna hátt og 

viðhalda þar með hringrásinni í 

garðinum. Við ætlum að vera 

grænni og vænni og gera garðana 

glaða,“ segir Ragna og brosir. Kjósi 

fólk ekki að koma úrganginum fyrir 

á þennan hátt er lítið mál að 

koma honum fyrir í pokum, eins 

og venjan hefur verið, en fólk verður 

þá að koma þeim sjálft út á 

hauga. 

Umhverfisvitund unglinga 

Ragna segir að aukin þekking á 

umhverfinu og lífríkinu geri starfið 

mun áhugaverðara fyrir ungling- 

Dagrún Guðlaugsdóttir: „Við höfum verið með besta verðið á markaðinum en þetta 

er lítið fyrirtæki með mjög litla yfirbyggingu.“ 

er líka góður tími að fá verktaka 

eins og okkur að leggja hellur fyrir 

sig, en ríkið býður nú upp á fulla 

endurgreiðslu á virðisaukaskatti af 

vinnunni.“ 

Samkeppni á fákeppnismarkaði 

„Við höfum verið með besta verðið 

á markaðinum en þetta er lítið fyrirtæki 

með mjög litla yfirbyggingu,“ 

segir Dagrún og hlær við. Fyrirtækið 

leggur sig fram við að komast til 

móts við viðskiptavinina á erfiðum 

tímum og býður upp á staðgreiðsluafslátt 

eða vaxtalaus korta- 

ana. „Við viljum líka passa að þau 

vinni með réttu verkfærin og beiti 

líkamanum rétt. 

Þetta er fyrsta vinnan þeirra og 

við verðum að passa að þau geri 

rétt og kenna þeim að njóta þess að 

vinna. Unglingarnir vinna erfiða 

vinnu um alla borg og eru að auki 

að vaxa og þroskast svo þetta getur 

verið mikið álag á líkamann. Við 

eigum því ekki að gera lítið úr 

starfi krakkanna og ljóst er að 

ásýnd borgarinnar væri allt önnur 

ef að Vinnuskólinn væri ekki til!“ 

www.vinnuskoli.is 

lán til allt að tólf mánaða. „Það er 

því hægt að laga garðinn án þess að 

eiga allan peninginn. Með því að 

versla við Steindir stuðlar þú einnig 

að samkeppni á fákeppnismarkaði, 

en það eru bara 3 fyrirtæki á höfuðborgarsvæðinu 

sem framleiða 

hellusteina. Við höfum fundið 

mjög jákvæða strauma í okkar 

garð, sér í lagi á þessu ári, en fólk 

er ánægt þegar það sér minni fyrirtæki 

ná að standa af sér efnahagsstorminn.“ 

www.steindir.is

Brenninetla (Urtica dioica) hefur 

verið ræktuð hérlendis síðan á 

1900 öld. Plantan er með brennihárum 

sem eru stökk og brotna ef 

komið er við þau, brotstúfurinn 

stingst auðveldlega gegnum húð ef 

jurtin er snert, og kemst þá safi 

hársins inn undir húðina og svíður 

undan vökvanum. Tilgangur 

brenniháranna er að vernda plöntuna 

gegn snertingu manna og dýra. 

Ef plantan brennur þig, þá hefur 

þú greinilega fundið réttu plöntuna. 

Brenninetlan er frekar sjaldgæf 

hérlendis en finnst einna helst í 

nánd við garða eða ræktaða garða 

þar sem eru eða hafa verið mannabústaðir. 

Plantan hefur mikið notagildi, 

er talin vera lækningajurt, 

hjátrú fylgir plöntunni og hún er 

einnig talin henta sérstaklega vel í 

lífræna ræktun. 

Félagar í Garðyrkjufélaginu, Ralf 

Trylla, umhverfisfulltrúi Ísafjarðarbæjar 

og Marianne Guckelsberger 

hafa sent okkur eftirfarandi fróðleiksmola 

um brenninetluna og 

kunnum við þeim bestu þakkir fyrir. 

Brenninetlu saft 

Þrisvar sinnum handfylli af ferskri 

brenninetlu, notaði allan græna 

hlutann af plöntunni. Ein handfylli 

af piparmyntu (Mentha x piperita) 

eða sítrónu melissa (Melissa officinalis). 

Setjið í pott með 1½ lítra af 

köldu vatni og geymið yfir nótt. 

Næsta dag skal bætt við 600 g af 

sykri. Sopið upp á í stutta stund, 

bætið við safa úr einni sítrónu og 

setjið saftina heita á flösku. Saftin 

hefur geymsluþol í allt að ½ ár. 

Hárskol 

Setjið tvisvar sinnum handfylli 

(ekki gleyma hönskum) af brenninetlublöðum 

saman við 1 lítra af 

eplaediki út í pott, látið suðuna 

koma upp. Síið blöðin frá. Berist í 

hársvörðinn eftir hárþvott. Hárskolið 

þarf að geyma í ísskáp. Gefur 

glans í hárið, er gott við flösu, 

hárlosi og almennt í feitt hár. Lyktin 

af eplaediki hverfur fljótt. Einnig 

má sjóða í vatni og sleppa edikinu. 

Vorsalat 

Tínið ungu blöðin, helst í sól og 

eftir hádegi. Notið hanska. (Í 

Þýskalandi er sagt að stungurnar 

virki vel við gigt.) Mjög gott í salat 

ásamt túnfífli, ungum hindberja-, 

sólberja- eða rifsblöðum, vallhumal, 

hundasúru, birkilaufi, vörtusóleyju 

eða öðru hefðbundnara. Virkar 

vatnslosandi, hreinsandi. ATH 

að barnshafandi konur eiga að 

sleppa hindberjalaufum. 

Einnig má skera blöðin út í 

gríska jógúrt (frá MS, nýkomin á 

markaðinn) og hræra smá hörfræolíu 

og pínu sjávarsalt út í. Lostæti 

oafn á nýbakað brauð. 

Í eggjakökur og grænmetisbökur 

Tínið ungu blöðin og snöggsjóðið 

(dýft í sjóðandi vatn í 1-2 mínútur) 


Fróðleikur um brenninetlu: 

Heppileg planta í matjurtagarðinn 

Dagskammturhreyfingar 

fæst líka 

í garðinum! 

Lilja Sigrún Jónsdóttir 

skrifar 

Öll þekkjum við hvatningu til að 

auka hreyfingu okkar í kyrrsetusamfélagi 

nútímans. Opinberar 

ráðleggingar um daglega þörf fyrir 

hreyfingu á fullorðinsárum eru 

skilgreindar. Til að uppfylla þarfir 

fullorðinna fyrir hreyfingu er ráðlagt 

að hreyfa sig með hóflegu álagi 

(til að auka þrek) í 30 mínútur, 5 

daga vikunnar, og tvisvar í viku að 

auki, með styrkjandi álagsæfingum. 

Mörg okkar kjósa að stunda 

reglulegar æfingar á líkamsræktarstöðvum 

en þær eiga samt ekki 

einkarétt á hreyfingunni. Það gerir 

sama gagn að ganga rösklega eða 

hjóla og ganga stiga, þegar færi 

gefst. Þar að auki telst rösk garðvinna, 

með álagi á bæði efri og 

neðri hluta líkama, með sem fullgildur 

dagsskammtur hreyfingar. 

Þannig teljast vorverkin í matjurtagarðinum, 

að stinga upp, vinna 

mold og raka, uppfylla daglegan 

skammt hreyfingar. Ræktunarstörfin 

eru gefandi og ef til vill dugar 

ánægjan sem vinnulaun. En fyrir 

þau, sem sækja líkamsrækt reglulega, 

þá má telja vinnustundir í 

garðinum með í hreyfibókhaldinu 

með bros á vör. 

Brenninetlan hefur verið álitin hið versta illgresi hér á landi í kartöflugörðum og 

víðar. Evrópubúar kunna greinilega að nýta sér ýmsa eiginleika plöntunnar, sem er 

ein leið til að halda plöntunni í skefjum. Ljósm.: Elín Gunnlaugsdóttir. 

þá stinga þær ekki lengur eða rúlla 

blöðin með kökukefli, þá hverfa 

hárin (stungurnar) líka. Notist eins 

og spínat t.d. í eggjakökur, súpur 

og allskonar rétti. 

Í matjurtagarðinn 

Brenninetlan er ómissandi í matjurtagarðinum, 

sérstaklega í lífrænni 

ræktun. Plantan öll er sett í 

safnhauginn og eykur hún gæði 

moldarinnar. Einnig er gott að setja 

hana afskorna í grænmetisbeð milli 

plantna og hylja jarðveginn þannig. 

Það eykur frjósemina, gleður ánamaðkana 

og heldur illgresinu í 

skefjum. 

Seyði úr brenninetlum, úðað yfir 

jarðveginn, styrkir plönturnar 

gegn allskyns sjúkdómum. Netluseyði 

er búið til þannig að stór 

tunna er fyllt að 2/3 með brenninetlum, 

gott er að setja þær í grisju, 

síðan er tunnan fyllt með vatni. 

Láta standa í 2-3 vikur eða þar til 

lyktin er horfin. Meðan plantan 

rotnar kemur sterk lykt, þess vegna 

er sniðugt að setja tunnuna innst 

inn í garðinn en ekki við hliðina á 

sólpallinn. Síðan er grisjan tekin 

upp úr tunnunni og netlurnar fara 

á safnhauginn. Nú er seyðið blandað 

með vatni 1:20 til 1:50 og úðað 

yfir jarðveginn með vökvunarkönnu. 

Þetta er gert nokkrum 

sinnum yfir vaxtartímann, helst 

eftir rigningu, aldrei í sólskini. 

Gleðilegt sumar!


Að hugsa um 

garðinn sinn 

Innlit í Mörk í Fossvogsdal 

„Við finnum mikla þörf hjá fólki að 

vera í tengslum við náttúruna og að 

vilja að rækta eitthvað – hvort sem 

það er blóm af fræi eða runni að 

springa út,“ segir Sigríður Helga 

Sigurðardóttir, en hún rekur 

Gróðrastöðina Mörk ásamt manni 

sínum, Guðmundi Vernharðssyni. 

„Fólk er farið að þrá sumarið, 

enda veturinn verið þungur. Það 

hugar meira að nærumhverfinu 

núna og svo þegar kreppir að þá 

fer fólk að hugsa um að vera sjálfbjarga 

og rækta matjurtagarða,“ 

bætir Guðmundur við. „Nánast allt 

sem við seljum framleiðum við sjálf 

og getum þar af leiðandi miðlað 

mikilli þekkingu til fólks.“ Sigríður 

tekur undir það og hvetur fólk til 

að vera duglegt að spyrja og leita 

sér upplýsinga og ekki vera hrætt 

við að láta í ljós vankunnáttu sína. 

„Garðyrkjufólk býr yfir mikilli 

reynslu sem það getur miðlað til 

almennings. Mörgum finnst þetta 

vera spennandi verkefni, áskorun 

sem allir eiga að taka og allir geta 

tekist á við.“ 

Ótrúleg upplifun að tengjast 

náttúrunni 

Hjónin segja tíma kominn fyrir fólk 

að huga að rótunum í breiðum 

skilningi. „Það skiptir miklu máli 

að horfa á fegurðina í kringum sig, 

þar á meðal í nærumhverfinu í 

garðinum,“ segir Guðmundur og 

segir að góð tengsl við nærumhverfi 

sitt, bæði heimili og garð, færi fólki 

mikla ánægju. „Ég held að það sé 

jákvætt, að færa fókusinn aðeins. 

Þeir sem hleypa sér í að fara út í 

garð og vinna njóta þess mun 

meira en þeir bjuggust við. Þetta er 

útivera, þú kemst í nánd við náttúruna, 

og færð að vera einn með 

sjálfum þér með eigin hugsanir,“ 

segir Guðmundur. 

Ólík tré í ólíka garða 

Sigríður leggur áherslu á að fólk 

velji sér trjátegundir og plöntur 

sem hæfi sínum garði, og sé þá gott 

að ráðfæra sig við garðyrkjufólk 

um það. „Þú selur ekki sömu 

plöntur í gamla garða vestur í bæ 

og þú gerir til nýrra hverfa, sem 

sum hver eru skjóllaus og 100 

metrum yfir sjávarmáli. Á melun- 

um í gamla bænum getur þú gróðursett 

nánast hvað sem er, en ef þú 

ert uppi í hæðum verður að hugsa 

dæmið öðruvísi.“ 

Guðmundur bætir að við að 

hverfin verði mun skjólbetri eftir 

því sem þau eldast, og í raun sé 

einn samfelldur skógur á höfuðborgarsvæðinu. 

„Þannig að það er 

mikið að breytast hvað er hægt að 

rækta á Íslandi, til að mynda ýmsar 

plöntur sem voru taldar of viðkvæmar 

áður fyrr – og eru enn í 

ógrónum hverfum.“ 

Beint frá bóndanum 

Fólk gerir sér sífellt betur grein fyrir 

gildi þess að hafa gróður og græn 

svæði í kringum sig, en erlendar 

rannsóknir sína að fólki líður betur 

andlega og líkamlega sé það í einhverjum 

tengslum við náttúruna. 

Gróðrastöðin Mörk er staðsett í 

Fossvogsdalnum, einu stærsta 

græna svæði höfuðborgarsvæðisins, 

og leggur fyrirtækið áherslu á nálægð 

við markaðinn. 

„Íslendingar eiga kannski eftir 

að kveikja á því hversu gott það er 

Bók fyrir alla náttúruunnendur: 

Flora Islandica 

Árið 1983 kom út bókin Íslensk 

flóra með litmyndum eftir Ágúst 

H. Bjarnason. Bókin vakti mikla 

athygli, ekki síst fyrir fallegar 

blómateikningar sem gerðar voru 

af Eggerti Péturssyni. Nú hafa 

þessar teikningar Eggerts verið 

gefnar út í heild sinni í upprunalegri 

stærð í einni bók, Flora Islandica. 

Kristján B. Jónasson, útgefandi 

hjá Crymogea, sagði hugmyndina 

að útgáfu bókarinnar hafa kviknað 

á vinsælli yfirlitsýningu á verkum 

Eggerts Péturssonará Kjarvalsstöðum 

haustið 2007. „Þarna gafst almenningi 

tækifæri til að sjá þróunarsögu 

blómamálverka Eggerts. 

Við söknuðum þess þó að sjá ekki 

upprunalegu myndirnar úr hinni 

vinsælu Íslensku flóru en þær 

mörkuðu mikilsverðan áfanga á 

listrænum ferli Eggerts.“ 

Fjársjóður í kassa 

Árið 1982 kom Eggert heim úr 

námi í Maastricht og hóf vinnu að 

Garðyrkjuhjónin í Mörk segja tíma kominn fyrir fólk að huga að rótunum í breiðum skilningi. 

myndunum fyrir Íslensku flóruna. 

Eftir sleitulausa vinnu í meira en 

eitt ár hafði hann teiknað yfir 270 

tegundir af íslenskum háplöntum, 

sem er stór hluti okkar flóru. 

„Teikningarnar voru svo settar 

ofan í kassa og ekki sýndar meira 

þar til að við bönkuðum uppá hjá 

honum og spurðum eftir þeim. 

Okkur datt strax í hug að það væri 

frábært að gefa þessar myndir út í 

bók, sem sýndi þær í sinni upprunalegu 

dýrð. Þær höfðu verið 

mikið minnkaðar í upprunalegu 

útgáfunni og þótt þær þjóni hlutverki 

sínu frábærlega þar, kemur 

það ekki nógu vel fram hve nánast 

yfirþyrmandi glæsilegar þær eru. 

Hver háplanta er teiknuð í raunstærð 

sinni og hvert blað er í 

stærðinni A3.“ 

Hvergi var sparað til verksins og 

má í raun segja að útgáfan sé eins 

konar listaverk í sjálfu sér, enda í 

takmörkuðu upplagi, 500 tölusettum 

eintökum árituðum af Eggerti. 

Bókin var prentuð í Kína, því 

handbinda þurfti hvert eintak og 

fylgdi maður henni þangað til að 

fylgjast með að allt færi á réttan 

veg. Þá kemur hver bók í efnisklæddum 

kassa, sem er handsmíðaður 

úr krossviði. „Snæfríð Þorsteins 

hönnuður lagði gríðarlega 

mikla vinnu í að koma þessu upp, 

en hún hlaut nýlega verðlaun FÍT 

fyrir besta prentgrip ársins fyrir 

þessa bók,“ segir Kristján. 

Unnendur lista og blóma 

„Ég vissi að fólk yrði þakklátt að fá 

þetta safn út gefið. Fáir innlendir 

nútímalistamenn njóta jafn mikillar 

virðingar og Eggert Pétursson, 

en myndir hans höfða til svo 

margra. Verk hans seljast venjulega 

fyrir háar upphæðir og eru mjög 

umsetin svo það er ekki auðvelt 

fyrir almenning að eignast þau, en 

hér er kominn gripur á viðráðanlegu 

verði sem er sannarlega hluti 

af listsköpun Eggerts.“ Flora Islandica 

er safngripur í takmörkuðu 

upplagi og verður ekki endur- 

að hafa gróðrarstöð eins og okkur 

nálægt stóru svæði í höfuðborginni. 

Það er bæði mikill sparnaður sem í 

því felst og svo er það að auki umhverfisvænt, 

en ekki þarf að keyra 

allt efnið inn til borgarinnar. Þetta 

er hugmyndafræði sem er farin að 

prentuð. „Helmingurinn er seldur 

og þegar upplagið klárast er bókin 

búin. Ég tel að það sé mjög ólíklegt 

að það væri eitthvað eftir af henni í 

lok ársins,“ segir Kristján. 

„Markhópur okkar var annars 

vegar listunnendur, því myndirnar 

skipa svo stóran sess í ferli Eggerts. 

Hann talar um þær sem stafrófið í 

verkum sínum og hefur Flóru Íslands 

gjarnan við höndina þegar 

hann málar. Hins vegar eru það 

náttúruunnendur, fólk sem hefur 

áhuga á jurtum og gróðri Íslands. 

Eggert er afar nákvæmur, hann 

málar ekki bara einhver blóm 

heldur aðeins íslenska flóru, og 

setti lengst af til að mynda ekki 

blóm saman á mynd nema þau 

blómguðust á sama tíma. Stærð 

jurtanna á verkum hans hafa hingað 

til verið rétt sem og öll hlutföll.“ 

Crymogea verður til 

Bókaútgáfan Crymogea var stofnuð 

árið 2007 af Kristjáni B. Jónassyni 

og Snæbirni Arngrímssyni, en þeir 

eiga báðir djúpar rætur í heimi íslenskrar 

útgáfu. Markmið útgáfunnar 

var frá upphafi að gefa ein- 

skipta töluverðu máli erlendis – 

uppruni vörunnar og að hún komi 

beint frá bóndanum, eins og afurðir 

okkar,“ segir Sigríður að lokum. 

www.mork.is 

Kristján B. Jónasson, útgefandi hjá Crymogea: „Ég vissi að fólk yrði þakklátt að fá 

þetta safn út gefið. Fáir innlendir nútímalistamenn njóta jafn mikillar virðingar og 

Eggert Pétursson.“ 

ungis út sjónrænar bækur um ljósmyndir 

og list. 

„Við mörkuðum okkur þessa 

stefnu, bæði til að fara ekki út um 

víðan völl og vegna þess að alþjóðleg 

verkefni sem við erum að vinna 

í eru öll á þessum nótum,“ segir 

Kristján og nefnir sem dæmi ljósmyndabók 

eftir Ragnar Axelsson 

um áhrif heimshlýnunar á líf inúíta 

og ljósmyndabók eftir Pál Stefánsson 

um fótbolta í Afríku, sem er 

gefin út í tengslum við heimsmeistarakeppnina 

í fótbolta sem haldin 

verður í Suður-Afríku á næsta ári. 

Bækurnar eru báðar unnar í tengslum 

við virta, jafnvel heimsþekkta 

rithöfunda. 

Kristján segir forlagið hugsa til 

stærri markaðar en Íslands, bæði 

til að auka hagkvæmni og fá slagkraft 

við undirbúning og gerð bókanna 

og til að geta átt möguleika á 

að samnýta prentun til mismunandi 

markaðssvæða. „Þetta tekur 

allt sinn tíma, en bækurnar okkar 

hafa fengið mjög góð viðbrögð og 

við erum bjartsýnir.“ 

www.crymogea.is

Endurnærandi garðrækt 

Inga Rut Gylfadóttir, landslagsarkitekt FÍLA skrifar 

Í rannsóknum hefur glögglega verið 

sýnt fram á að hverskonar garðrækt 

og útivist á gróðursælum 

stöðum og útivistarperlum eflir 

andann og endurnærir sál og líkama. 

Að koma inn í hverfi, inngang 

að vinnustað eða heimili gefur okkur 

sterka hugmynd af viðkomandi 

stað. Hönnun umhverfisins ásamt 

gróðri er þar mikill áhrifavaldur. 

Síðustu ár hefur helsta ósk lóðareigenda 

verið sú að fá viðhaldslítinn 

garð. Fólk hefur verið hrætt við 

að hafa mikinn gróður þar sem því 

getur fylgt nokkuð viðhald. Mín 

skoðun er þó sú að þrátt fyrir að 

garður sé hannaður stílhreinn og 

einfaldur, þar sem stór hluti garðsins 

er með hellulögn og timburpalli, 

þá skipti gróðurinn höfuðmáli 

í því að skapa vistlegan og 

huggulegan garð. 

Hluti gróðurs blómstrar snemma 

vors og er yndislegt að hafa eina 

slíka plöntu í sjónlínu t.d við inngang 

húss og við glugga. Þegar 

garður er orðinn vel þroskaður er 

einnig um að gera að skipta út 

plöntum og breyta til. Bæta við 

einum blómstrandi runna á áberandi 

stað gefur skemmtilega fjölbreyttni 

í garðinn. Hver einstök 

planta hefur mikinn fjölbreytileika 

„Áherslan er hvarvetna á íslenskt 

og eftir því stilltum við kúrsinn í 

framleiðslu okkar þetta árið. Leggjum 

okkur sérstaklega eftir íslenskum 

plöntum og þar nefni ég til 

dæmis sumarblómin,“ segir Katrín 

Ásgrímsdóttir, framkvæmdastjóri 

Sólskóga. 

Sólskógar eru einn stærsti 

plöntuframleiðandi landsins og eru 

með starfsemi á Egilsstöðum og í 

Kjarnaskógi á Akureyri. Á báðum 

stöðum er fyrirtækið með mikla 

framleiðsla bæði á blómum, trjáplöntum 

og skógarplöntum, meðal 

annars fyrir landshlutabundin 

skógarverkefni á Vestfjörðum, 

Norðurlandi og Austurlandi. 

Alltaf vinsælast 

„Bændaskógræktin hefur tvímælalaust 

orðið til þess að auka áhuga 

almennings á öllu ræktunarstarfi,“ 

segir Katrín. „Sífellt fleiri eru að fást 

við ræktun í einhverri mynd, bæði 

í þéttbýli og svo úti í sveitum, til 

dæmis við sumarhús. Þar er íslenska 

birkið alltaf vinsælast, enda 

nokkuð auðræktað. En síðan hafa 

aðrar tegundir komið sterkar inn, 

til dæmis lerki og fleiri barrtegundir. 

Einnig gæti ég nefnt ýmsar fjölærar 

plöntur og runnategundir; 

fjölbreytnin fer sívaxandi.“ 

Rætur Sólskóga eru á Fljótsdalshéraði. 

Fyrir rúmum tveimur árum 

var sú breyting síðan gerð að fyrirtækið 

tók yfir gróðrastöðina í 

Kjarna við Akureyri sem rekin hefur 

verið síðan 1947, lengst af 

Skógræktarfélagi Eyfirðinga. Í 

Kjarna eru alls sjö stór gróðurhús, 

samanlagt 3.800 fermetrar að flatarmáli. 

Þegar aðstaðan á Egilsstöðum 

er svo tekin með í dæmið eru 

Sólskógar með undir plasti um 

5.000 fermetra sem tryggir mikla 

afkastagetu. Slíkt þarf líka, því Sólskógar 

framleiða til dæmis öll 

sumarblóm fyrir sveitarfélög á 

Hönnun, ásamt gróðri, er mikill áhrifavaldur 

í fyrstu upplifun að aðkomu 

heimilis eða vinnustaðar. 

í áferð, laufgun, blómstrun, berjum 

og haustlitum og ásýndin breytist á 

nokkurra vikna fresti. 

Dvalarsvæði skipta alltaf miklu 

máli í görðum og þarf að vanda 

valið vel, hvar sá staður á að vera. 

Hér þarf að finna stað þar sem sólin 

skín hvað lengst svo ekki sé 

minnst á skjólið. Skjól á Íslandi er 

grundvallaratriði til að skapa vel 

nýtanlegt dvalarsvæði. Mikill misskilningur 

er þó að til að fá gott 

dvalarsvæði þurfi skjólgirðingar að 

Sólskógar á Akureyri og Egilsstöðum: 

vera mjög háar. Girðingar ættu 

ekki að vera hærri en svo að maður 

sjái yfir þær og að sólin geti skinið 

inn á dvalarstaðin óheft þar sem 

hún hækkar hitastigið verulega. 

Þannig lengist einnig sá tími sem 

við getum notið útiveru frá því 

snemma á vorin og lengur fram á 

haust. 

Leiksvæði, matjurtaræktun, 

snúrur og heitur pottur er einnig 

eitthvað sem gerir garðinn að hagnýtum 

og notalegum fjölskyldu- og 

Birki, barrtré og blómplöntur 

Katrín Ásgrímsdóttir, framkvæmdastjóri Sólskóga. 

Austurlandi og raunar fjölmarga 

fleiri. Verkefnin eru margvísleg og 

fer fjölgandi. 

Hlúir að sínu 

„Þegar ræktun og framleiðsla þessa 

ár var í undirbúningi tókum við 

þann pól í hæðina að áhugi fólks á 

allri ræktun myndi aukast; fólk 

myndi í ríkari mæli halda sig í 

Hluti gróðurs blómstrar snemma vors 

og er yndislegt að hafa eina slíka plöntu 

í sjónlínu. 

heimaranni og hlúa að sínu. Þetta 

hefur gengið eftir; föndurvörur 

seljast sem aldrei fyrr, fólk er farið 

að baka heima og svona gæti ég 

áfram haldið. Þetta er viðhorfsbreyting 

og hún vinnur með okkur,“ 

segir Katrín Ásgrímsdóttir í 

Sólskógum. 

www.solskogar.is 

vinastað. Það skiptir í raun ekki 

máli hve stór eða lítill garðurinn er, 

mikilvægast er að hver fermeter sé 

vel nýttur og fái sitt rétta hlutverk, 

hvort sem það er svæði til að horfa 

á eða nýta á praktískan hátt. 

Leiksvæði og dvalarsvæði þurfa 

alltaf að vera í góðum tengslum og 

í hæfilegri fjarlægð hvort við annað. 

Það gengur t.d aldrei að hafa 

leiksvæði langt frá dvalarsvæði fullorðinna. 

Manneskjan er félagsvera 

og börn vilja vera hjá okkur, og 

eins vilja foreldrar geta fylgst með 

börnunum. Þetta á líka við um 

matjurtagarð og önnur vinnusvæði, 

þau verða að vera í góðum tengslum 

við aðra fleti í garðinum, einfaldlega 

svo að við nennum að vera 

þar. Hver kannast ekki við að kartöflu- 

eða rabarbararæktunin er í 

einu horni garðsins, kannski vel 

norðarlega í rokinu!! Það er ekki 

mjög freistandi að fara þangað að 

reita arfa. Ákjósanlegast er að matjurtagarðurinn 

sé á skjólgóðum 

stað og sólríkum, svo að við njótum 

þess að dytta að honum. Það er 

mesti misskilningur að matjurtargarðar 

séu ljótir eða þurfi að vera 

það. Með öllu tegundavalinu sem 

hægt er að fá í dag, bæði í matjurtunum 

sjálfum og svo efnisnotkun í 

Skjól á Íslandi er grundvallaratriði til 

að skapa vel nýtanleg dvalarsvæði. 

Mikill misskilningur er þó að til að fá 

gott dvalarsvæði þurfi skjólgirðingar að 

vera mjög háar. 


Í grónum görðum má oft finna eitthvað smart inn á milli gróðurs sem hægt er að 

færa til og koma á meira áberandi stað. Hér lá t.d holtagrjótið áður á hliðinni undir 

stóru grenitré. 

umgjörðina er auðvelt að útbúa aðlaðandi 

matjurtakassa sem passar 

vel inn í aðra efnisnotkun í garðinum. 

Kassarnir geta jafnvel verið 

með loki svo hægt sé að loka honum 

yfir veturinn þegar lítið er þar 

að sjá. Það er um að gera að nota 

hugmyndarflugið og matjurtakassinn 

er orðin hin mesta prýði. Auk 

þess koma margar fjölærar matjurtir 

upp snemma á vorin s.s. rabarbari, 

graslaukur og fleira og gefa 

beðinu líf áður en allt fer að 

blómstra í júní. 

Einnig hef ég ítrekað að fólk geri 

garðinn sinn persónulegan, t.d með 

því að setja niður sérvalinn stein, 

gamlan ættargrip eins og t.d 

skúlptúr, járnaflækjur margskonar 

sem hafa fylgt viðkomandi. Í grónum 

görðum má oft finna eitthvað 

smart, inn á milli gróðurs, sem 

hægt er að færa til og koma á meira 

áberandi, velvaldan stað ásamt lýsingu 

gerir mikið. 

Garðurinn er eitthvað sem gerir 

umhverfi okkar fallegra og margir 

njóta. Annað hvort sem áhorfendur 

utan frá eða sem notendur. Að 

ganga fram hjá fallega hirtum og 

vel skipulögðum garði er jafn endurnærandi 

og að eiga einn slíkan. 

Ekki er endilega nauðsynlegt að fylla 

gróðurbeð af gróðri, hver gróður á sinn 

stað í garðinum.


Helenurósin ´Hybrida´ 

klifrar fagurlega 

Norræna rósahelgin var haldin í 

boði norska rósafélagsins í Lillehammer 

og nágrenni í júlí á síðastliðnu 

ári. Nokkrir félagar í íslenska 

rósaklúbbnum tóku þátt í viðburðum 

helgarinnar. Þar var m.a. farið í 

skoðunarferðir í marga einkagarða 

þar sem gat að líta margar fagrar 

rósir og skemmtilegan umbúnað 

um þær. Meðal þeirra voru nokkur 

yrki klifurrósa sem sögð voru hafa 

reynst vel við erfið skilyrði hátt til 

fjalla og á stöðum sem útsettir eru 

fyrir veðursveiflur að vori. Það voru 

aðallega yrki af Helenurósum (Rosa 

helenae) sem sumir vilja kalla hunangsrósir 

sem vöktu athygli Íslendinganna 

- sérstaklega yrkið ´Hybrida´sem 

sagt var hafa reynst vel 

við erfið skilyrði. Það er orðið mjög 

útbreitt norður um allan Guðbrandsdalinn 

og upp til fjalla þar. 

Yrkið ´Hybrida´ er mjög fljótvaxið 

og blómviljugt og skreytti 

víða umgjörðina við inngang húsa í 

Guðbrandsdalnum – það var einskonar 

einkennisrós á svæðinu. 

Þetta yrki er ekki algengt á markaði 

og hefur ekki verið til sölu hér á 

landi til þessa þótt önnur og lakari 

yrki af Helenurós hafi verið á boðstólum. 

Fjölgun Helenurósa er 

hinsvegar sérstaklega auðveld - það 

þekkir höfundur þess pistils af eigin 

raun. Best þrífast þær hér á landi 

á eigin rót svo ekki ætti gróðrarstöðvum 

að verða skotaskuld úr 

því að reyna framleiðslu á ´Hybrida´ 

fyrir innlenda rósaunnendur 

þegar næst í móðurplöntur en það 

er innan seilingar. Hér fylgja 

nokkrar myndir af þessari ágætu 

rós og gæti hún sómt sér vel við 

inngang að sumarbústöðum eða 

umhverfis sólpallinn á móti suðri. 

Snúningsdiskur 

Ýmsir aukahlutir 

K 7.80 M Plus 

Þrýstingur 

20-160 bör max 

Stillanlegur úði 

Sápuskammtari 

„Matarjurtaræktun er í tísku enda 

tökum við hjá BYKO mið af því í 

okkar áherslum. Hjá okkur er það 

Háþrýstidælur 

Þegar gerðar eru hámarkskröfur 

K 5.91 M Plus 

Þrýstingur: 


Vatnsmagn: 

490 ltr/klst 

Lengd slöngu: 7,5 m 


Túrbóstútur + 50% 


Vatnsmagn: 600 ltr/klst 


Lengd slöngu: 9 m 


K 7.85 M Plus 

Þrýstingur: 


Vatnsmagn: 

600 ltr/klst 




12 m slönguhjól 

K 6.91 M Plus 

Þrýstingur: 20-150 bör max 

Vatnsmagn: 550 ltr/klst 


Lengd slöngu: 9 m 



SKEIFAN 3E-F · SÍMI 581-2333 · FAX 568-0215 · WWW.RAFVER.IS 

Íslenskur garður með suðrænum blæ. ´Hybrida´ við inngang. 

´Hybrida´að springa út. Rósagöng með R. helenae ´Hybrida´. 

Fjölbreytt vöruúrval af garðvörum hjá BYKO: 

Allt fyrir fallegan garð 

til dæmis nýmæli þetta árið að nú 

bjóðum við upp á mikið úrval frætegunda, 

matjurtir og kryddtegundir 

ásamt sáðbökkum - og fleira 

sem til þarf fyrir þá sem vilja reyna 

sig í hverskonar heimaræktun. 

Einnig erum við hér með útsæðiskartöflur; 

gullauga og íslenskrar 

rauðar. Svona gæti ég áfram haldið,“ 

segir Agnar Kárason, rekstrarstjóri 

verslunar BYKO á Fiskislóð í 

Reykjavík. 

Í verslunum BYKO víða um land 

hefur úrval garðyrkjuvara verið 

stóraukið. „Meðal almennings virðist 

vera rík vitund fyrir hverskonar 

sjálfþurftarbúskap og við 

bregðumst að sjálfsögðu við kröfum 

viðskiptavina í því efni,“ segir 

Agnar. Nefnir hann þar m.a. að nú 

fáist í verslunum fyrirtækisins túnþökur 

og allur algengasti áburður. 

Mold í kerruna býðst í timbursölu 

Breidd. Einnig er þar að finna mikið 

úrval af trjá- og garðplöntum. 

Blákorn og Glæðir 

Blákorn er áburður sem þykir 

henta vel á grasflatir í heimagörðum 

og á trjáplöntur. „Við skynjum 

á hinn bóginn mjög ríka vitund 

fyrir því að nota ekki tilbúinn 

áburð í matjurtatgarðinn heldur 

nota alfarið náttúruleg efni. Þar 

kjósa til dæmis margir að nota íslenskan 

lífrænan áburð, til dæmis 

Glæðir sem er framleiddur úr þangi 

í þörungaverksmiðjunni á Reykhólum,“ 

segir Agnar. 

Til að mæta þessum aukna 

ræktunaráhuga landsmanna hefur 

BYKO hafið framleiðslu á gróðurbröggum, 

vermireitum og vinnu- 

Sólargeislar og sjálfsþurftarbúskapur. Agnar Kárason, rekstrarstjóri verslunar 

BYKO á Fiskislóð í Reykjavík. 

borðum í garðinn sem auðvelda 

fólki að skapa nytsaman og fallegan 

garð. Hjá BYKO býðst einnig mikið 

úrval af hverskonar árstíðarvörum. 

Þar má nefna hoppukastala, 

trampólín, reiðhjól, garðáhöld og 

mikið úrval af sláttuvélum. Einnig 

má nefna að nú selst pallaefni sem 

aldrei fyrr sem bendir til að margir 

ætli eimitt að halda sig á heimaslóðum 

þetta árið. Sitja fremur í 

sólargeislum undir suðurveggnum 

en fara á Spánarstrendur. 

Allt fyrir viðhaldið 

Að undanförnu hefur BYKO keyrt 

auglýsingaherferðina Allt fyrir viðhaldið. 

Þannig fæst í verslunum 

fyrirtækisins mikið úrval af öllu því 

sem þarf fyrir viðhald og endurbætur 

á húsnæði en allur virðisaukaskattur 

af slíku fæst nú endurgreiddur. 

Og þegar hefjast skal 

handa um framkvæmdir getur verið 

þjóðráð að leita til BYKO þar 

sem starfa góðir fagmenn sem gefa 

góð ráð og leiðbeiningar. „Ég trúi 

að þetta verði gott sumar á Íslandi. 

Fólki veitir ekki af,“ segir Agnar 

Kárason. 

www.byko.is

Blóm vorsins – vorertur 

Sigríður Hjartar skrifar 

Í rómantískum skáldsögum, sem 

ég drakk í mig á sokkabandsárunum, 

var stundum fjallað um ungar 

stúlkur, sem skiptu svo fallega litum. 

Ungar stúlkur skipta sjálfsagt 

enn fallega litum en það gerir garðurinn 

okkar líka. Fyrstu blómin á 

hverju vori í garðinum mínum, 

vetrargosinn og snæklukkan, eru 

bæði skínandi hvít, þannig að garðurinn 

verður hvítur ásýndum. Síðan 

koma krókusarnir í fjölmörgum 

litum en loks tekur garðurinn á sig 

þann lit, sem er litur vorsins í huga 

mínum. Þetta er guli liturinn. Vorboðinn, 

sem er mjög lágvaxinn, 

páskaliljur í ótal útgáfum og stærð- 

um, huldulykillinn og margar fleiri 

blómplöntur eru fallega gular, hver 

með sínu móti. Þess vegna vekja 

þær plöntur, sem eru í gagnstæðum 

lit við gult, enn meiri athygli í 

vorgarðinum. 

Vorertur, Lathyrus vernus, eru 

sannarlega ekki gular og það er 

nánast eins og þær séu athyglisjúkar 

í vorgarðinum. Það er ekki 

stærðarinnar vegna því vorerturnar 

eru aðeins 30-40 sm á hæð. Blaðliturinn 

er fallega skærgrænn og 

blöðin eru samsett eins og hjá öðrum 

blómum úr belgjurtafjölskyldunni. 

Blómin sitja nokkur saman á 

stöngli, sem lyftir sér dálítið yfir 

blaðskrúðið. Liturinn á blómunum 

sker sig stórkostlega frá grænu 

laufinu og gulblómstrandi umhverfinu. 

Hann er mjög skær, 

fjólublár eða blárauður, en innst í 

blóminu er hvítur blettur. 

Vorerturnar eru mjög snemma á 

ferðinni, eins og nafnið bendir til. 

Blómgunartími er auðvitað háður 

vaxtarstað og árferði en akkúrat 

núna, um miðjan maí, blómstra 

þær í garðinum mínum. Þær eru 

líka búnar að þroska fræ snemma 

sumars og síðan visnar laufið svo 

plantan er horfin síðsumars. Vorertum 

er auðvelt að fjölga með 

fræi, sem oft er að finna á frælista 

Garðyrkjufélags Íslands og það er 

unnt að skipta þeim eftir blómgun 

og fá þannig smáplöntur utan af 

hnausnum.Þótt vorerturnar lifi ár- 

Nýjungar hjá Gámaþjónustunni: 

Garðapokinn og Garðatunnan 

Gámaþjónustan er þessa dagana að 

hleypa af stokkunum nýrri þjónustu 

sem eru Garðapokinn og 

Garðatunnan. Sem kunnugt hefur 

Reykjavíkurborg hætt að sækja 

garðaúrgang sem til fellur í einkagörðum, 

eins og gert hefur um 

langt árabil. Því munu vafalaust 

margir fagna þessari nýjung Gámaþjónustunnar. 

Að sögn Jóns Ísakssonar markaðsstjóra 

Gámaþjónustunnar og 

Magnúsar Ólafssonar sölustjóra er 

mikið lagt upp úr því að þessi nýja 

þjónusta sé einföld og aðgengileg. 

Viðskiptavinir geta pantað Garðapoka 

á Netinu en þeir eru seldir 

fimm saman í pakka og kostar 

pokinn 490 kr. eða alls kr. 2.450. 

Innifalið í verði pokanna er að þeir 

verða sóttir til viðskiptavinanna 

eftir þeirra óskum þegar þeir hafa 

verið fylltir garðaúrgangi. 

Allt í samræmi. Hér er valinn litur á girðinguna sem tekur mið af lit fjölbýlishússins. 

Hugmyndir í þrívídd 

Þegar fólk leitar til hönnuða um 

útfærslu á hönnun garðsins fær það 

einatt í hendur teikningar og riss á 

blaði sem sumum finnst erfitt að 

lesa og átta sig á. Fyrirtækið Lóðalist 

ehf. býður upp á teikningar í 

þrívídd sem auðveldar fólki að átta 

sig á hvernig útfærslan muni líta 

út. Bjarnheiður Erlendsdóttir hjá 

Lóðalist ehf. er með áratuga reynslu 

af hönnun og framkvæmdum við 

garða og palla: 

„Þegar ég hanna garða fyrir fólk 

mæti ég auðvitað á staðinn og 

skoða aðstæður og met hvernig 

best sé að hafa hlutina. Það er mismunandi 

hvort ég er einungis að 

hanna palla og pallakerfi, eða garðinn 

í heild sinni. Ég teikna allt upp 

Sent til viðskiptavina 

Við kaup á tíu pokum eða fleiri 

fæst 10% afsláttur. Pokarnir eru 

sendir til viðskiptavinanna sem 

hafa svo samband við Gámaþjónustuna 

annað hvort rafrænt eða í 

síma þegar þeir óska eftir að losna 

við pokana. 

„Fólk getur séð á netinu hvenær 

við erum á ferðinni í þeirra hverfi 

og lætur þá pokana út við lóðamörk 

þar sem við sækjum þá,“ segir 

Jón sem bætir við að þjónusta 

þessi standi garðeigendum á öllu 

höfuðborgarsvæðinu til boða. 

Garðatunnan er þjónusta í svipuðum 

dúr, nema hvað hún hentar 

ef til vill betur því fólki sem kappsamast 

er í garðinum og er með 

stórar lóðir. Þá er gott að hafa sérstaka 

garðatunnu á staðnum og 

auðvelt að panta aukalosun ef á 

þarf að halda. Garðatunnan kostar 

í þrívídd og gerir það teikningarnar 

mjög lifandi svo fólk á auðveldara 

með að átta sig á hvernig allt muni 

líta út á endanum,“ segir Bjarnheiður. 

Hún segir að mikilvægt sé að 

taka mið af ríkjandi vindáttum, 

stöðu húss/palls gagnvart sólu, aðkeyrslu 

að húsinu, stærð lóðar og 

hæðarmismun. Í pallahönnun 

þurfi að sníða skjólveggi miðað við 

vindáttir, sól og skugga og m.a. 

staðsetja heita potta og einstakar 

plöntur út frá slíkum atriðum. 

Bjarnheiður annast m.a. garðaráðgjöf 

fyrir Byko og þar getur fólk 

pantað tíma og fengið hálftíma ráðgjöf 

og teiknihugmyndir af pöllum 

sem það hyggst koma upp. 

Ný þjónusta hjá Gámaþjónustunni. Magnús Ólafsson sölustjóri og Jón Ísaksson 

markaðsstjóri. 

kr. 1990.- á mánuði og er tæmd á 

tveggja vikna fresti frá maí til október. 

Alhliða þjónusta 

Gámaþjónustan hf. hefur starfað í 

25 ár og er leiðandi í alhliða umhverfisþjónustu. 

Býður meðal annars 

upp á alhliða þjónustu við 

söfnun á lífrænum úrgangi til jarð- 

Kartöflur eru svo miklu 

meira en kartöflur ... 

hver hefði trúað því að 

saga þeirra væri svona 

spennandi! 

Vorertur eru mjög snemma á ferðinni eins og nafnið bendir til. 

gerðar. Þá býður Gámaþjónustan 

margs konar aðra þjónustu svo 

sem bílastæðasópun, endurvinnslutunnuna, 

útleigu vinnuskúra, 

salerna og geymslugáma 

auk leigu og losunar almennra 

gáma fyrir úrgang og endurvinnsluefni. 

www.gamar.is 

Bækur fyrir þá 

sem vilja rækta 

garðinn sinn – og 

gera náttúrulega 

matreiðslu og 

hollustu að lífsstíl. 

Garðyrkja, hollusta, 

uppskriftir, skemmtisögur, 

ráð gegn kvefi – allt þetta og 

meira til er að finna í hinum 

sívinsæla Ætigarði. 

Hildur Hákonardóttir listakona er þekkt 

fyrir frumlega frásagnargleði og ritsnilld. 


um saman eru þær ekki mjög algengar 

í íslenskum görðum. Við 

þekkjum betur frænku þeirra, ilmbaunirnar, 

sem lengi hefur verið 

vinsælt sumarblóm. Þetta er stórskemmtileg 

klifurplanta, sem getur 

klifrað upp eftir neti eða þráðum 

og festir sig að mestu sjálf, því 

fremsta blaðparið er ummyndað í 

klifurþræði. Ilmbaunirnar geta orðið 

allt að 2 m háar, sem er góð 

frammistaða svona á einu sumri. 

Blóm ilmbauna eru stór og litskrúðið 

mikið en ákaflega fínlegt, 

hvítir, fölbleikir og fínlillabláir litir 

eru einkennandi fyrir ilmbaunir, en 

líka eru til laxableik, rósrauð og 

jafnvel fjólublá afbrigði. Ilmbaunir 

eru góðar til afskurðar, standa lengi 

og ilmurinn er ólýsanlegur. 

Svo skemmtilega vill til að tvær 

plöntur af ættkvísl vorerta og ilmbauna 

vaxa villtar á Íslandi. Báðar 

vaxa aðeins á stöku stað, en þó í 

öllum landsfjórðungum. Önnur 

þeirra er baunagras. Þetta er mjög 

lágvaxin planta, skríður með jörðu, 

en blómin eru ótrúlega stór og 

skarta þremur litbrigðum í fjólubláu. 

Fuglaerturnar eru gjörólíkar, 

blómin eru einlit, sterkgul og þær 

geta klifrað. 

Plöntur af belgjurtaættinni eru 

óskaplöntur hvers garðeiganda. 

Þær eru áburðarverksmiðjur þar 

sem á rótum þeirra lifa bakteríur, 

sem vinna köfnunarefni. Þetta á við 

allar þær plöntur, sem hér hafa 

verið nefndar, bæði Íslendingana 

baunagras og fuglaertur og garðplönturnar 

vorertur og ilmbaunir. 

LIFUM Í TAKT VIÐ 

NÁTTÚRUNA 

www.salkaforlag.is 

15x15_mix.indd 1 5/15/09 2:49:20 PM


Veljum íslenskt! 

Um langa hríð höfum við Íslendingar 

verið haldnir einhvers konar 

minnimáttarkennd þegar kemur að 

vali á íslenskum trjátegundum í 

garðana okkar. Birkið hefur komið 

og farið úr tísku en er sem betur fer 

inni núna enda er það sérþróað 

fyrir íslenskar aðstæður og lætur 

hvorki veðurfar né efnahagsástand 

blekkja sig til vaxtar á óheppilegum 

tíma. Ilmreynirinn var lengi vel 

ekki þóknanlegur af tískulöggum 

garðanna því hann hafði á sér 

ímynd ömmutrés, það er tré sem 

ömmur myndu velja í garða sína en 

engir aðrir. Ekki það að ömmur 

hafi lélegan smekk, þær eru margar 

hverjar tískulöggur sjálfar en fyrir 

nokkrum augum lukust augu garðeigenda 

aftur upp fyrir fegurð reynisins 

og nú er hann yfirleitt uppseldur 

í gróðrarstöðvum. Blæöspin 

er líka flokkuð sem íslensk tegund 

en hefur ekki náð mikilli útbreiðslu 

í görðum enda er hún örlítið erfiðari 

viðureignar vegna þess að hún 

dreifir sér um garðana með rótarskotum, 

kannski nær hún útbreiðslunni 

þannig? 

Af runnategundum hafa gulvíðir, 

brekkuvíðir og loðvíðir verið 

mikið notaðir í gegnum tíðina enda 

eru þetta blaðfallegar tegundir sem 

koma með ákaflega skrautlega og 

litfagra rekla, snemma vors þegar 

aðrar plöntur eru enn í svefnrofunum. 

Víðirinn er auðræktanlegur og 

þrífst um land allt sem skýrir vinsældir 

hans. Að vísu hafa ryðsvepp- 

Nærmynd af reklum á karlplöntu grasvíðis á Vestfjörðum. 

Guðríður Helgadóttir skrifar 

Jarðlægur íslenskur einir - Juniperus communis. 

ur og fiðrildalirfur aðeins dregið úr 

vinsældum hans enda landinn 

pödduhræddur með afbrigðum en 

gróska plantnanna hefur enn sem 

komið er haft vinninginn þegar 

kemur að plöntuvalinu. 

Við eigum hins vegar fleiri tegundir 

trjáplantna sem mætti rækta 

í mun meira mæli. Þetta eru tegundir 

sem eiga það sammerkt að 

vera frekar lágvaxnar og kannski 

lítt áberandi á löngu færi en þegar 

komið er í návígi við þessar plöntur 

blasir við fegurð hins smáa. Það 

gildir um allar þessar tegundir að 

best er að nálgast þessar plöntur í 

garðplöntustöðvum. Ef maður tek- 

ur plöntur úr náttúrunni og flytur í 

garða verða þær fyrir miklu áfalli, 

jarðvegur í görðum er mun næringarríkari 

en úti í móanum og 

plönturnar ná yfirleitt ekki að laga 

sig að þessu nýja ástandi. Auk þess 

er það nú ekkert sérlega náttúruvænt 

að ganga með stunguskóflur 

um íslenska móa og moka upp 

gróðurtorfum til að flytja í garða. 

Íslenski einirinn, Juniperus 

communis, er jarðlægur sígrænn 

runni sem nýtur þess heiðurs að 

vera eini berfrævingurinn sem telst 

Meðvitund gagnvart umhverfisvernd 

eykst í sífellu. Nýlega gaf 

Salka út bókina Konur geta breytt 

heiminum með nýjum lífsstíl eftir 

Guðrúnu G. Bergmann og fjallar 

hún um það hvernig megi lifa bæði 

heilbrigðara og umhverfisvænna lífi 

á auðveldan hátt og samtímis að 

spara í rekstri heimilisins. Guðrún 

segir bókinni beint til kvenna, þar 

sem konur hafi á sinni könnu um 

80% af smásöluinnkaupunum og 

hafi því mikið vald til að gera 

breytingar. 

Mikil samlegðaráhrif 

„Mér fannst þetta tilvalið framlag í 

þær breyttu, samfélagslegu aðstæð- 

Hér má sjá fræhýði á kvenplöntu grasvíðis (smjörlaufs) - Salix herbacea. 

til íslensku flórunnar. Ættingjar 

hans, greni, fura, lerki og þöll eru 

innfluttar tegundir sem hafa komið 

til landsins á síðustu öld og teljast 

því ekki til flórunnar. Einirinn hefur 

verið fluttur í garða um áratugaskeið 

og þrífst mjög vel í frekar 

rýrum jarðvegi. Hann þarf bjartan 

vaxtarstað til að hann þrífist sem 

best. Þetta er sérbýlisplanta þannig 

að ýmist eru plönturnar karlkyns 

eða kvenkyns og eru það kvenplönturnar 

sem bera einiberin en 

þau eru til margra hluta nytsamleg. 

Fyrsta veturinn eftir gróðursetningu 

er gott að setja yfir hann vetrarskýli 

úr grenigreinum, svona á 

meðan hann er að ná rótfestu á 

nýjum stað. 

Fjalldrapi, Betula nana, er litli 

bróðir ilmbjarkarinnar og finnst í 

kjarrlendi víða um land. Fjalldrap- 

ur sem við stöndum frammi fyrir í 

dag. Við verðum að breyta um 

hegðun og temja okkur grænan lífstíl, 

bæði fyrir okkur sjálf og náttúruna,“ 

segir Guðrún. „Mig langaði 

til að setja fram einfaldar leiðbeiningar 

sem allir geta farið eftir og 

kosta lítið en geta á hinn bóginn 

sparað fullt af peningum! Bókin 

sýnir hvernig hægt er að spara í 

heimilisrekstri og hafa um leið jákvæð 

áhrif á náttúruna, þannig að 

þarna sameinast tveir mikilvægir 

hagsmunir. Ég legg áherslu á að 

þetta eigi að vera auðvelt og að við 

getum haft gaman af þessum breytingum. 

Ef hver og ein kona gerir 

örlitlar breytingar hjá sér verða 

samlegðaráhrifin ótrúlega mikil.“ 

Guðrún er frumkvöðull í umhverfisvænni 

ferðaþjónustu á Íslandi, 

en hún rekur Hótel Hellnar 

á Snæfellsnesi sem var fyrsta umhverfisvottaðaferðaþjónustufyrirtækið 

á Íslandi. Hún hefur skrifað 

ýmsar greinar um umhverfismál og 

eftir hana liggja fjölmargar bækur 

um sjálfsrækt og heilsutengt efni. 

Þess má geta að 10% höfundarlauna 

Guðrúnar fyrir þessa bók 

renna til Umhverfissjóðs Snæfellsness. 

Guðrún G. Bergmann og Blær Guðmundsdóttir fagna bókinni. 

inn er með smærri blöð en birkið, 

verður allt að því metershár og 

greinabygging hans er frekar fínleg. 

Haustlitur fjalldrapa er rauðbrúnn 

og er þetta ákaflega fallegur runni. 

Hann þrífst ágætlega í venjulegum 

garðajarðvegi og er sólelskur eins 

og birkið þannig að skuggsælir 

staðir henta engan veginn. 

Grasvíðir eða smjörlauf, Salix 

herbacea, er jarðlægur blaðfallegur 

íslenskur runni sem er ekki algengur 

í görðum en mætti nota mun 

meira. Eins og einirinn þá er grasvíðirinn 

sérbýlisplanta og er karlplantan 

ákaflega falleg á vorin með 

litla fínlega rekla en kvenplantan er 

skrautlegri þegar líður á sumarið 

því fræhýði hennar eru fallega rauð. 

Blöðin eru fagurgræn og glansandi 

og þetta er planta sem ætti tvímælalaust 

heima í fallegri steinhæð. 

Konur geta breytt heiminum 

Umhverfisvæn bók á ýmsa vegu 

Blær Guðmundsdóttir hannaði útlit 

bókarinnar, sem er um margt sérstakt. 

„Svo er þetta í fyrsta skipti 

sem bók á Íslandi er pakkað í filmu 

sem unnin er úr maíssterkju. Plastprent 

framleiddi filmuna sem 

brotnar niður í náttúrunni á fjörutíu 

dögum. Með þessum nýju umbúðum 

er brotið blað í bókaútgáfu,“ 

segir Guðrún og bætir við að 

í framhaldi af útgáfu bókarinnar 

hafi Hildur Hermóðsdóttir hjá 

Sölku tekið þá ákvörðun að hafa 

sama hátt á varðandi innpökkun 

bóka frá forlaginu í framtíðinni. 

„Íslenskar konur eru svo fljótar 

að aðlagast og tileinka sér nýjar 

stefnur og strauma. Ég sé fyrir mér 

að velji þær ein af annarri grænan 

lífsstíll geti það orðið að eins konar 

tískubylgju, sem eftir verður tekið 

á alþjóðavettvangi og við getum 

orðið að fyrirmynd annarra kvenna 

um hvernig má vinna sig úr þeirri 

niðursveiflu sem er í efnahagslífinu,“ 

segir Guðrún sem er bjartsýn 

á framtíðina þar sem áhugi á umhverfismálum 

er að stóraukast. 

www.graennlifsstill.is

Fögur flöt í bæ 

Falleg grasflöt er hverjum garði 

mikil prýði og leggja margir mikið 

á sig til að halda henni við. Grasrækt 

er þó ekki eins auðveld og 

margir mundu ætla, og eru þónokkur 

atriði sem ber að hafa í 

huga þegar kemur að heilbrigðum 

bletti. Garðurinn ræddi því við 

Láru Jónsdóttur, garðyrkjufræðing 

hjá Blómavali í Skútuvogi og leitaði 

ráða varðandi grasflötina og sumarblómin. 

„Aðalatriðið er að næra grasflötina 

vel, en um leið og hún fær 

áburð vex grasið betur og mosi og 

annað verður minna áberandi,“ 

segir Lára. Mosi vex gjarnan í grasflöt, 

en hann þrífst best í eldri 

görðum þar sem skuggi af trjám er 

mikill. Rætur trjánna eiga það líka 

til að vaxa undir flötinni og taka 

næringu frá henni. 

„Í gömlum görðum getur því 

þurft að fækka trjágreinum eða 

fella eitt tré til að hleypa birtu að.“ 

Lára segir einnig að ekki megi 

slá grasið of snöggt, heldur að 

halda sig við um 3-5 cm hæð. Með 

því móti verður nóg af blöðum á 

grasinu og það nær að byggja upp 

sterkt rótarkerfi. Ef slegið er niður 

að rót veikist hún og mosinn nær 

frekar yfirhöndinni. 

Auður Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri Lifa. 

Allur gróður þarf næringu 

Það er nauðsynlegt að gefa kalk á 

nokkurra ára fresti og næra grasið 

reglulega með alhliða garðáburði, 

hvort sem það er blákorn eða grasáburður. 

Næring er góð fyrir allan 

gróður, en ekki einungis gras. „Ef 

um blönduð beð er að ræða, til að 

mynda eitthvað af fjölæringum, 

runnum og trjám, þá hentar blákornið 

mjög vel sem áburður. Það 

má svo einnig fara á grasblettinn, 

en það er algjör óþarfi að eyrnamerkja 

einhvern einn áburð fyrir 

grasið – það er allt gott fyrir það!“ 

Lára bendir fólki einnig á að bera 

áburðinn á tvisvar til þrisvar yfir 

sumarið, svo ársskammturinn sé 

ekki gefinn í einu lagi. Eigi fólk í 

erfiðleikum geti það einnig haft 

samband við garðyrkjusérfræðinga 

Blómavals sem veita góð ráð. 

Sumarblóm í pottum og kerjum 

Það er alltaf gaman að fá lit í garðinn 

og sumarblómin dafna vel þar 

sem sér til sólar. 

„Ef fólk hefur ræktað sömu 

sumarblómin á sama stað í mörg ár 

getur verið sniðugt að taka sig til 

og rækta þar aðra tegund og bæta 

við nýrri mold til að auka 

gróskuna.“ 

Lítið lífríki í eldhúsinu 

Ræktun matjurta og blóma er mjög 

gefandi, en þó ekki á allra færi. „Ég 

er ekki með mjög græna fingur, og 

hafði gert margar tilraunir til að 

rækta kryddjurtir hjá mér sem 

náðu fæstar árangri,“ viðurkennir 

Auður Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri 

hjá Lifa. Hún segir 

mikla breytingu hafa orðið þar á 

þegar hún uppgötvaði Aerogarden, 

vatnsgarðinn, fyrir tveimur árum. 

„Garðurinn byggir á vatnsræktun 

og þarf enga mold. Tækið veitir 

plöntunum alla þá birtu og yl sem 

þær þurfa og lætur vita þegar næringar 

eða vatns er þörf. Í tankinum 

myndast rakamettað hitabeltisoftslag 

svo að plönturnar komast í 

beina snertingu við súrefni og vaxa 

hraðar heldur en í moldinni.“ Tækið 

sér í raun alfarið um ræktunina, 

en eigendur garðanna njóta afrakstursins. 

Hægt er að rækta ýmsar plöntur 

í garðinum. „Hægt að vera með til 

dæmis kryddjurtir, kirsuberjatómata 

og chili. Svo er líka hægt að fá 

pakka þar sem maður setur sín eig- 

in fræ og getur verið með tilraunir. 

Þá er hægt að kaupa forsáningarpakka, 

sem gerir þér kleift að forrækta 

áður en þú setur plöntur út,“ 

segir Auður og bætir við að óværa 

sæki síður að plöntunum því þær 

séu ekki í mold. 

Garðurinn hefur vaki mikla 

lukku á heimili Auðar, og hefur 

verið fjölskyldunni innblástur til að 

hefja matjurtarræktun í sumar. 

„Aerogarden garðurinn hefur alveg 

fullnægt eftirspurninni á heimilinu, 

plönturnar spretta svo hratt að 

maður hefur varla við! Stelpurnar 

mínar hafa einnig mjög gaman af 

þessu. Sú yngri, sem er fimm ára 

nælir sér í basilblöð og borðar 

kryddið beint eins og kál! Þær hafa 

gaman af að fylgjast með plöntunum 

og stússast í þessu með okkur. 

Þetta hefur verið svona fjölskylduáhugamál!“ 

Nánari upplýsingar um Aerogarden 

garðinn er hægt að finna á 

heimasíðu Lifa. 

www.grodurhus.is 

„Þá er um að gera að nota sumarblóm 

í ker og potta, bæði á stéttir, 

palla og svalir. Það eina sem þarf 

að passa með pottana er að það 

þarf að vökva þá reglulega, gjarnan 

með áburðablöndu og gott er að 

vökva að kvöldlagi,“ segir Lára og 

minnir fólk á að þegar það kaupir 

sumarblómin séu þau í litlum 

ræktunarpottum og því sé nauðsynlegt 

að stækka pottana, en 

kröftug sumarblóm þurfa bæði 

rými og raka til að dafna vel. „Annað 

gott ráð er að kaupa sérstaka 

vatnskristalla, sem er blandað saman 

við moldina í pottunum. Þegar 

vökvað er draga þeir í sig vatn eins 

og moldin, en þegar moldin þornar 

þá gefa kristallarnir aftur frá sér 

vatnið. Þetta heldur rakanum lengur 

og er hentugt þegar fólk þarf að 

skreppa frá blómunum í nokkra 

daga.“ 

www.blomaval.is 


Lára Jónsdóttir garðyrkjufræðingur hjá Blómavali, segir góða næringu lykil að 

fallegri flöt.


Frækveðja frá Noregi 

Ég hef verið félagi í Garðyrkjufélagi 

Íslands í þó nokkuð mörg ár. Eiginlega 

svo mörg ár að ég vil ekki 

reyna að muna hversu mörg þau 

eru í raun og veru. Ég varð fyrst og 

fremst félagi af því að ég vildi geta 

nýtt mér frælista félagsins. Ekkert 

finnst mér jafn skemmtilegt og að 

sá fræjum af fjölæringum. Það er 

svo spennandi að sjá hvort einhverjar 

spírur koma upp eða ekki, 

og svo hvort það er rétta plantan 

yfir höfuð! 

Ég verð að viðurkenna að fyrstu 

árin var frævalið verulega tilviljanakennt. 

Eiginlega valdi ég bara eftir 

hvort nöfnin hljómuðu vel eða 

ekki. Ég hafði ekki grænan grun 

um hvað það var sem ég pantaði. 

Ekki heldur hvor rétt planta kom 

upp eða einhver allt önnur. 

Nú er reynslan meiri og vonandi 

vitið líka. Ég hef haldið sáðbók síðustu 

árin, sem er góð hjálp. Af og 

til týnist merkimiðinn og ég man 

ekki hvaða planta þetta er. Þá get 

ég flett upp í sáðbókinni og fundið 

út hvaða plöntum ég sáði það árið, 

og vonandi fundið út hvaða plöntu 

er um að ræða. 

Fyrir nokkrum árum flutti ég á 

vesturströnd Noregs. Þá er gaman 

að geta nýtt sér frælistann og pantað 

fræ af þeim plöntum sem ég 

man eftir úr görðum að heiman. 

Iðulega eru þetta plöntur sem eru 

ekki algengar hérna og vekja mikla 

athygli annarra garðáhugamanna. 

Það er líka gaman að því að 

fylgjast með því hvað sumar plöntur 

þrífast betur hérna og svo eru 

aðrar sem þrífast betur á Íslandi. 

Til dæmis er riddaraspori mun fallegri 

á Íslandi en hér. 

Það er líka virkilega gaman að 

geta pantað fræ af íslensku villtu 

plöntunum. Það er yndislegt að 

ganga um í garðinum og rekast allt 

í einu á geldingahnapp, lambagras 

eða rjúpnalauf! Það er eins og að 

vera komin upp á fjall heima á Íslandi! 

Það vantar bara íslensku 

sauðkindina á vappi í nágrenninu. 

Hérna er auðveldara að vera 

garðáhugamaður en á Akureyri, þar 

sem ég bjó áður. Hér er ekki þessi 

eilífi barningur við vindinn. Sumrin 

eru líka lengri og hlýrri. En samt 

er eins og maður verði að reyna við 

þessar plöntur sem eru tæplega 

nógu harðgerðar til að lifa af. Ætli 

það sé ekki eins allsstaðar? 

Garðurinn okkar hérna er stór. 

Framan við húsið er hefðbundinn 

garður með beðum, runnagróðri og 

gróðurhúsi sem við byggðum. Að 

húsabaki vorum við svo heppin að 

fá lítið skógarholt. Við ákváðum að 

reyna að halda í töfra skógarins en 

Þórunn Vigfúsdóttir skrifar 

Paeonia lactiflora ´Fairy`s Petticoat´ 

Útlagi við skóginn okkar. 

Þagar huga á að kaupum á hellum 

og garðvörum kemur BM Vallá 

fljótt í hugann. Fyrirtækið hefur 

verið leiðandi í sölu og framleiðslu 

á hellum, steinum og garðeiningum 

í áratugi. „Á hverju ári bætum við 

nýjum vörum í vörulista okkar,“ 

segir Gunnar Þór Ólafsson, forstöðumaður 

sölu- og dreifingar hjá 

fyrirtækinu. 

Hleðslusteinar og stéttir njóta 

vaxandi vinsælda í görðum landsmanna. 

Framleiðsla á slíkum vörum 

hefur í áranna rás verið snar 

þáttur í starfsemi BM-Vallár enda 

leggur fyrirtækið mikla áherslu á 

að þjóna garðeigendum og fjölbreyttum 

kröfum þeirra sem best. 

Gunnar Þór Ólafsson, forstöðumaður 

sölu og dreifingar BM-Vallár. 

Til halds og trausts 

„Síðustu árin hafa garðlausnir í funkisstílnum notið vaxandi vinsælda. 

Steinar með bogadregnum 

línum í herragarðsstíl njóta þó enn 

mikilla vinsælda. Möguleikarnir 

sem garðlausnir frá okkar bjóða 

uppá eru margir,“ segir Gunnar 

Þór. 

BM-Vallá hefur um langt skeið 

boðið viðskiptavinum sínum upp á 

endurgjaldslausa ráðgjöf landslandslagsarkitekta. 

„Algengt er að 

viðskiptavinir komi hingað og biðji 

um ráðgjöf. Ráðgjöf og vel útfærðar 

teikningar, byggðar á hugmyndum 

garðeigendanna sjálfra, koma sér 

vel, og bæði á færi leikra sem lærða 

að vinna eftir þeim,“ segir Gunnar 

Þór. 

Landslagsarkitektarnir Áslaug 

Katrín Aðalsteinsdóttir og Inga Rut 

Gylfadóttir eru viðskiptavinum 

BM-Vallár til halds og trausts og 

hafa þær raunar starfað á vegum 

Bergsóley - Clematis. 

líka að finna góðar plöntur sem 

passa inn ì umhverfið. Við byrjuðum 

á að grisja og notuðum trjábolina 

til uppkveikju á veturna en 

greinarnar kurluðum við og notuðum 

í stíg. Stígurinn hlykkjast svo í 

gegnum skóginn og myndar 

óreglulegan hring. Við höfum 

plantað ýmsum tegundum af blágresi 

og nokkrum mismunandi 

vatnsberum, garðamaríustakki, 

brúskum, geitaskeggi og villijarðarberjum 

sem þrífast mjög vel þarna 

uppi í skóginum. Ì sumar ætla ég 

að reyna við nokkrar tegundir af 

bláklukkum: dröfnuklukku 

(Campanula punctata), fagurklukku 

(C. persicifolia) og mjólkurklukku 

(C. lactiflora) svo dæmi séu 

tekin. Um daginn náði ég mér í 

bronslauf og nokkrar tegundir af 

brjóstagrösum sem ég ætla að reyna 

við. 

Við erum alltaf að bæta við fjöl- 

fyrirtækisins um alllangt skeið. 

„Með teikningum þeirra hefjast 

garðeigendur handa, gjarnan með 

því að kaupa hjá okkur það sem 

þarf. Þar getur verið um að ræða 

stíga, verandir, innkeyrslur, bílastæði 

og hlaðna veggi. Fyrir allt 

þetta framleiðum við steina í ýmsum 

útfærslum, mynstrum, litum, 

styrkleika og svo framvegis,“ segir 

Gunnar Þór. 

Gaman að kynna nýjar vörur 

Fyrir verandir og stíga framleiðir 

BM-Vallá steina og hleðsla í ýmsum 

gerðum og miðaldastein, fornastein, 

rómarstein, grasstein og ýmsar 

fleiri tegundir fyrir innkeyrslur 

og bílastæði. „Bílastæðasteinana 

framleiðum við í miklu úrvali og 

þá má einnig nota í sólpalla og við 

sambærilegar aðstæður,“ segir 

Gunnar. 

æringum og runnum, prófum hitt 

og þetta. Sumt tekst vel en annað 

miður eins og gengur. Af mistökunum 

lærum við. 

Það er virkilega gott tækifæri 

fyrir Íslendinga og aðra að geta 

notfært sér ýmis tilboð Garðyrkjufélagsins. 

Námskeið, fræðsla, spjall 

á heimasíðunni til að bera saman 

bækur sínar og þessi einstaki 

frælisti. Fjöldinn allur af velþekktum 

og minna þekktum plöntum. 

Auðveldum að koma til og svo 

þeim sem eru erfiðari viðureignar. 

Eitthvað fyrir alla að spreyta sig á. 

Það gerir ferilinn enn meira 

spennandi að það er ekki hægt að 

ábyrgjast að fræin spíri því þeim er 

safnað af áhugafólki. Ekkert gefur 

garðáhugamanni meira en að sjá 

litlar spírur koma í ljós í potti, 

nema ef væri stóra og stæðilega 

blómplöntu sem einu sinni var sáðplanta 

í eldhúsglugganum. 

BM-Vallá með fjölbreyttar lausnir fyrir garðeigendur: 

Steinar og stílhreinar línur 

Fallegt í Fornalundi hjá BM-Vallá þar sem má sjá margar af þeim skemmtilegu 

garðlausnum sem fyrirtækið býður viðskiptavinum sínum. 

„Funkisstefnan verið mjög að 

ryðja sér til rúms í nýjum hverfum 

á undanförnum árum. Meginþróunin 

þar er að nota stein í görðunum 

en gróður og tré eru á undanhaldi. 

Vissulega getur slíkt virkað 

svolítið kalt en komi gróður inn á 

milli, til dæmis í blómakerjum 

eins og við framleiðum, getur útkoman 

verið skemmtileg. Það er 

alltaf gaman að kynna nýjar vörur, 

sérstaklega ef vel tekst til og viðskiptavinir 

eru ánægðir. Og það 

þarf ekki alltaf ýkja mikið til þess 

að lífga upp á garðinn. Falleg 

blómaker geta gert ótrúlega mikið, 

en þar sem og í bekkjum, stoðveggjum, 

flísum og fleiru slíku hefur 

vöruúrval okkar verið aukið 

mikið síðustu misserin,“ segir 

Gunnar. 

www.bmvalla.is

Nýjungar hjá Sölufélagi garðyrkjumanna: 

Spínat og sveppagratín 

Ylræktaðar gulrætur frá bóndanum 

að Sólbyrgi í Reykholtsdal eru 

væntanlegar í verslanir innan 

skamms. „Við eigum von á fyrstu 

sendingu frá Sólbyrgi alveg á næstunni 

og nokkrum vikum síðar 

koma afurðir annarra bænda á 

markað. Raunar hefur verið einstaklega 

sólríkt og hlýtt að undanförnu 

og það gefur okkur vonir um 

góða uppskeru í sumar,“ segir 

Kristín Linda Sveinsdóttur, markaðsstjóri 

Sölufélags garðyrkjumanna. 

Vorið er tími garðverkanna og 

Heyrt í 

gróðrar- 

stöðinni 

Kona nokkur kom í sinn árlega 

leiðangur í gróðrarstöðina. 

Hún hafði um árabil komið og 

keypt sumarblóm í garðinn. 

Afgreiðslukonan spyr hana 

hvaða sumarblóm eigi nú að 

setja í beðin í ár. Konan fer aðeins 

hjá sér og segir að það hafi 

orðið breytingar á. Það hafi 

nefnilega flutt frönsk kona í 

húsið hjá henni og nú hafði 

hún sáð matjurtum í öll blómabeðin. 

Svo að það sumarið 

voru engin sumarblóm á þeim 

bæ. Fer ekki sögum af hvernig 

uppskeran varð, en á þessu sést 

vel hve ólíkt viðhorf er á tilgangi 

garðræktar milli landa. 

síðustu dagana hafa garðyrkjubændur, 

sem einbeita sér að útræktun, 

verið í óðaönn að sá og 

planta út í görðum sínum. Útiræktunin, 

þar sem Flúðabændur 

eru umsvifamiklir, er raunar mjög 

fjölbreytt og má þar meðal annars 

nefna framleiðslu á spergilkáli, 

blómkáli, hvítkáli, kínakáli, gulrófum 

og rófum. Reikna má með að 

fyrsta sendingin af þessari ræktun 

komi á markaðinn viku af júlí. 

Framboðið eykst svo þegar líður 

lengra fram á sumarið. Með raflýsingu 

í gróðurhúsum er svo hægt að 

Hlífa 

Soft shell jakki úr mjög teygjanlegu 

efni. Er vatns- og vindfráhrindandi. 

Hentar vel sem innra lag sem og 

ytra lag í hlýrri veðrum. 

Herrastærðir: S-3XL 

Kvennastærðir: 36-46 

Verð 19.990 kr. 

framleiða tómata, agúrkur og papriku 

árið um kring og kunna neytendur 

vel að meta slíkt. 

„Áhugi fólks á grænmeti fer sífellt 

vaxandi. Markaðurinn stækkar 

með hverju árinu sem aftur helst í 

hendur við vitund fólks um hollustu 

og heilbrigðan lífsstíl. Við 

höfum starfað samkvæmt því og 

bryddum því upp á nýjungum á 

hverju ári. Komum á allra næstu 

dögum á markaðinn með íslenskt 

spínat í þægilegum 50 gr. neytendaumbúðum. 

Við hlökkum 

mikið til þess að bjóða viðskipta- 

vinum okkar upp á þessa nýju afurð.“ 

Kristín segir að hjá Sölufélagi 

garðyrkjumanna sé unnið að margvíslegri 

vöruþróun. Þannig var hjá 

fyrirtækinu á síðasta ári byrjað að 

framleiða gratín sem er unnið úr 

blóm- og spergilkáli og gulrófum. 

Viðtökur við því hafa verið frábærar 

og var því ákveðið að halda 

áfram á sömu braut og síðla sumars 

má þess vænta að íslenskt 

sveppagratín komi í búðir. 

www.sfg.is – www.islenskt.is 

Lagarfljótsormurinn, íslensk fljó›saga. 

Kringlunni - sjá nánar um útsölustaði á www.zo-on.is 


Kristín Linda Sveinsdóttir, markaðsstjóri 

Sölufélags garðyrkjumanna.


Rósirnar hans 

Jóhanns vekja athygli 

Það vakti athygli norrænna rósaunnenda 

sem komu til Íslands á 

fund stjórnar norrænu rósafélaganna 

í september sl. að líta augum 

íslensk ræktuð rósayrki sem þeir 

hrifust mjög af. Það er Jóhann Pálsson 

fyrrum garðyrkjustjóri Reykjavíkurborgar 

sem hefur laðað fram 

þessi blendingsyrki með því að 

víxlfrjóvga harðgerar tegundir rósa 

og velja úr afkvæmunum plöntur 

með álitlega eiginleika. Það eru 

gjarnan rósayrki með ,,blóð“ fjallarósa, 

ígulrósa og þyrnirósa sem 

Jóhann hefur notað í víxlanir sínar. 

Einnig hafa orðið til í einkagarði 

Jóhanns náttúruleg blendingsafkvæmi 

sem hann hefur haldið til 

haga og notað til víxlfrjóvgunar. 

Einn af norsku gestunum skrifaði 

grein um þetta í marsútgáfu Rosebladet, 

málgagns norska rósafélagsins. 

Þar er lýst mikilli hrifningu yfir 

þessum rósum sem gestirnir fengu 

að sjá og báru sumar ennþá falleg, 

nýútsprungin og ilmandi blóm þótt 


komið væri fram í september. Eftir 

birtingu greinarinnar eru norskir 

rósaunnendur farnir að spyrja um 

möguleika á að fá þessar rósir til 

sín. Hér eru kannski að verða til 

tækifæri fyrir íslenska garðplöntuframleiðendur! 

Jóhann telur rósir búa yfir kvenlegum 

eiginleikum. Blómin eru 

mjúk og undur falleg en rósir geta 

stungið illþyrmilega ef illa er farið 

að þeim. Vegna þessa hefur hann 

gefið öllum sínum rósum kvenkyns 

nöfn. ´Logafold´ heitir ein ættmóðirin 

en nöfnin Hadda, Hilda, Drífa, 

Fönn og Guðfinna koma fyrir og 

hér eru sýnd á myndum nokkur 

dæmi um þessar rósir hans. Rósir 

Jóhanns hafa fengið veglegan sess í 

tilraunagarði Rósaklúbbsins í landi 

Skógræktarfélags Hafnarfjaðar og 

var sá garður vígður fyrir tveimur 

árum af Guðna Ágústssyni, þáverandi 

landbúnaðarráðherra um leið 

og rósir frá Jóhanni voru settar niður. 

Vonandi verða einhverjar þeirra 

Harðgerar rósir blómstra jafnvel á vindblásinni Valhúsahæðinni. 

fáanlegar á íslenskum markaði innan 

fárra ára því þær eru bæði mjög 

harðgerar, fagurblómstrandi og 

ilmandi og bera því öll einkenni vel 

heppnaðrar ræktunar. Íslensk rósarækt 

er að hefja göngu sína. Mikið 

og áhugavert verkefni er framundan 

bæði fyrir ræktendur, framleiðendur 

og unnendur fagurra jurta. 

Guðni Ágústsson gróðursetur ‘Fönn’. ‘Guðfinna’ verður stæðileg rós. 

‘Drífa’. ‘Guðfinna’. ‘Brynhildur’ með næstum sjálflýsandi 

blóm. 

Guðbjörg Kristjánsdóttir er hafsjór 

af fróðleik þegar kemur að ræktun, 

en hún hefur starfað við garðyrkju 

alla sína ævi. Hún segir mikla 

aukningu hafa orðið í ræktun 

kryddjurta og grænmetis að undanförnu. 

„Við keyptum töluvert 

meira af matjurtafræjum nú í haust 

en áður. Þegar leið að áramótum 

ákváðum við svo að panta enn 

meira, og nú eigum við von á 

fjórðu sendingunni fyrir utan aðalsendinguna 

sem átti að duga!“ 

Af litlu fræi... 

Guðbjörg bendir fólki á að sá fræjum 

í sáðmold, sem inniheldur færri 

næringarefni en hefðbundin mold. 

Of mikil næring eða áburður geti 

drepið ungar plöntur. „Yfirleitt 

setur maður sáðmold í bakka, 

vökvar svo og sáir. Síðan setur 

maður mold yfir fræið, um það bil 

2-3 sinnum þykkt fræsins. Á því er 

þó undantekning, en það eru þessi 

pínulitlu fræ eins og timían og oreganó 

sem verða að fá að vera ofaná. 

Þá er einnig gott að sá bara því 

sem maður þarf og geyma afganginn 

af fræjunum, en þau geymast 

mjög vel og lengi.“ 

Guðbjörg segir spírun ganga 

mjög mishratt fyrir sig, og það 

komi fyrir að fólk gefist upp á sáningunni 

og haldi að spíruninin hafi 

misheppnast. Gulrótar- og rósmarínfræ 

séu til að mynda mjög lengi 

að spíra, en rósmarínið getur tekið 

rúman mánuð. Það skipti því máli 

að sýna þolinmæði og halda áfram 

að vökva, en fræ þurfa ekki að 

þorna nema einu sinni til að þau 

deyji. „Að láta fræ spíra er þó 

venjulega mjög auðvelt,“ bætir 

Guðbjörg við brosandi. 

Vökvun mikilvæg 

Guðbjörg leggur áherslu á mikilvægi 

þess að fólk haldi moldinni 

rakri, vilji það ná árangri í ræktun. 

„Þótt að fólki finnist alltaf vera 

rigning, þá er það ekki svo og það 

verður að vökva vel. Ef fræin ná að 

Hollráð frá Guðbjörgu í Garðheimum: 

Krydd í tilveruna 

Guðbjörg Kristjánsdóttir garðyrkjumaður: „Það er nauðsynlegt að hafa stöðugan 

raka á meðan fræið er að koma upp.“ 

þorna þá deyja þau, og það er 

nauðsynlegt að hafa stöðugan raka 

á meðan fræið er að koma upp og 

mynda rætur. Það getur flýtt fyrir 

spírun að vökva fræin með volgu 

vatni, sérstaklega fyrst í stað.“ 

Margir fara að huga að garði og 

ræktun í maímánuði, en það getur 

þó reyst varasamt þar sem oft er 

næturfrost. „Ef það gerist í grænmetisræktun 

er mikil hætta á að 

grænmetið njóli, þ.e.a.s. að það 

blómstri og myndi ekki neina 

hausa. Því er öruggast að setja 

grænmetið ekki út fyrr en í byrjun 

júní. Ef fólk vill ekki missa af 

plöntum sem eru til sölu, þá getur 

það einfaldlega keypt þær og geymt 

inni þar til tími er kominn til að 

setja þær út.“ Guðbjörg bendir þó 

á að ýmsar harðgerar blómaplöntur 

geti farið fyrr út, til að mynda 

stjúpur, ljónsmunni og bellis. 

Guðbjörg segir kryddjurtir vaxa 

vel í glugga sem og garði, en að 

reynslan sýni að kryddplöntur séu 

meira nýttar, séu þær í ræktaðar í 

eldhúsinu. Plöntur eru viðkvæmar 

fyrir miklum hitabreytingum og 

því er gott að venja þær örlítið við 

áður en þær eru fluttar frá íbúðarhúsi 

út í garð. „Fólk getur reynt að 

setja þær út á daginn og svo á eins 

kaldan stað og hægt er á næturnar 

til að venja þær smátt og smátt við 

kuldann. Þá getur verið gott að 

setja akríldúk yfir plönturnar, sem 

veitir gott skjól, en slíkir dúkar 

hleypa rigningu og vatni í gegnum 

sig svo það er hægt að vökva í 

gegnum dúkinn.“ 

www.gardheimar.is


Grænmetisbylting í sumar! 

til að ná árangri þurfi að undirbúa 

garðinn vel. Þurrkaður hænsnaskítur 

eða fiskimjöl er mjög góð undirstaða 

og sumir komast ef til vill í 

annan húsdýraáburð. Kalki þarf oft 

einnig að bæta í jarðveginn. Illgresishreinsun 

er mjög mikilvæg og 

skiptir máli að gefast ekki upp þó 

eitthvað fari úrskeiðis í fyrstu! 

„Í Gróðrarstöðinni Storð eru framleiddar 

og selda flestar þær garðplöntur 

sem garðeigendur þurfa í 

garðana sína; tré, skrautrunnar, 

sumarblóm, rósir, matjurtir o.fl.,“ 

segir Vernharður Gunnarsson, eigandi 

gróðrarstöðvarinnar Storðar í 

Kópavogi. „Núna í vetur og vor 

höfum við fundið að ræktunaráhugi 

fólks er að aukast mjög mikið, 

sérstaklega á alls kyns nytjaplöntum. 

Það hefur orðið einhver hugarfarsbreyting. 

Síðastliðin 2-3 ár 

hefur fólk sótt í að rækta sitt eigið 

salat, krydd og fleira en núna virðist 

þessi áhugi hafa magnast upp og 

margir tilbúnir til að takast á við 

fleiri tegundir.“ 

Vernharður brýnir fyrir þeim 

sem eru að hefja matjurtarækt, að 

Ný heimasíða 

fyrir áhugafólk 

og ræktendur: 


Félag garðplöntuframleiðenda opnaði 

í gær nýja heimasíðu www. 

gardplontur.is við mikinn fögnuð í 

Landbúnaðarháskólanum Reykjum, 

Ölfusi. Heimasíðan er sannkallaður 

þekkingarbrunnur þegar 

kemur að íslenskri garðyrkju og er 

ætlað að miðla þekkingu á auðveldan 

og þægilegan hátt til almennings 

rétt sem ræktenda auk 

þess að bjóða upp á tengingar við 

framleiðendur um allt land. 

Á síðunni er leitarvefur, þar sem 

hægt er að leita að plöntum eftir 

hæð, lit og ræktarskilyrðum, sem 

auðveldar fólki að velja sér plöntur 

í garðinn. Þá er á síðunni einnig að 

finna mikinn fróðleik, því með 

hverri plöntu er að finna bæði góða 

lýsingu og ljósmynd sem tekin er á 

Íslandi. 

Það liggur mikil reynsla og 

þekking hjá garðplöntuframleiðendum 

sem þeir miðla á þessum 

nýja vef. „Þeir taka oft plöntur erlendis 

frá og prufa þær svo áður en 

þær verða markaðsvara hér, en íslensk 

veðrátta hentar ekki öllum 

plöntum. Það er því afar gagnlegt 

að hafa aðgang að sameiginlegum 

upplýsingabrunni um garðyrkju, 

hvort sem þú ert áhuga- eða atvinnumaður,“ 

segir Sigríður Helga 

Sigurðardóttir, sem er garðplöntuframleiðandi. 


Baráttan við kálfluguna. 

Kálflugan getur gert grænmetisræktendum 

lífið leitt. Hún sækir 

eingöngu í kálættina, til að mynda 

blómkál, hvítkál og rófur. Grænmeti 

af öðrum ættum eins og rauðrófur, 

salat, krydd og gulrætur lætur 

hún alveg í friði. 

Margir kjósa að nota ekki eitur í 

matjurtagarðana sína til að verjast 

kálflugunni. Mjög gott ráð er að 

setja léttan akryldúk yfir beðin 

strax eftir útplöntun, og láta hann 

vera í 5-6 vikur. Það er sá tími sem 

kálflugan er á sveimi í leit að 

heppilegum varpstað þar sem hún 

getur alið börnin sín. Það eru einmitt 

þau, lirfur kálflugunnar, sem 

éta rætur plantnanna. Dúkurinn 

veitir að auki gott skjól og flýtir 

uppskerunni. 

Vernharður nefnir einnig nokkur 

gömul ráð í baráttunni við kálfluguna. 

Ýmsar lyktsterkar plöntur 

trufla leit hennar að fórnarlömbum. 

Ef fólk kemst í kúamykju, fer í 

gang athyglisvert ferli. Fyrir utan 

• jarðvegsskipti 

• pípulagnir 

• raflagnir 

• snjóbræðsla 

• hellulagning 

að vera góður áburður, dregur hún 

að sér mykjufluguna sem allir 

þekkja. Mykjuflugan er rándýr og 

ræðst á kálfluguna og drepur. Hún 

• þökulagning 

• grjóthleðsla 

• hleðsluveggir 

• steyptir 

veggir 

er þannig eins konar varnarlið 

grænmetisgarðsins. Þetta miðast 

við að ekki sé notaður yfirbreiðsludúkur. 

• kantsteypa 

• stígagerð 

• gosbrunnar 

• girðingar 

• pallar 

• sláttur 

• klipping 

• hreinsun 

Svo er bara að óska öllum góðs 

gengis í sinni ræktun í sumar. 

www.stord.is 

AlhliðA þjónustA 

fyrir gArðinn! 

S.Á. Verklausnir býður fram alhliða þjónustu á sviði lóðafrágangs og hefur á að skipa 

reyndum sérfræðingum á því sviði. 

Fyrirtækið var stofnað á vormánuðum árið 2007. Fyrirtækið hefur vaxið hægt en örugglega, þrátt fyrir 

erfiðar aðstæður já markaðnum. Við erum stórhuga og bjóðum nú upp á allan þann lóðafrágang sem 

hægt er að ímynda sér. Ekkert verk er okkur ofviða: 

S.Á. Verklausnir ehf. - Frostafold 181 - 112 Reykjavík - Sími 5880920 - GSM 8973057 - save@save.is - www.save.is


BREIÐAMÖRK 

HVERA 

SVÆÐI 

KIRKJA 

HÓTEL 

ÖRK 

Garðyrkju- og blómasýningin 2009 

„Blóm í bæ“ 

HVERAMÖRK 

REYKJAVÍK 

Hveragerði 26. – 28. júní 

Sýning af þessu tagi er nú haldin í fyrsta sinn á Íslandi, en rík hefð er fyrir slíkum garðyrkjusýningum 

víða erlendis. Fjöldi viðburða á sviði garðyrkju, umhverfismála, íslenskrar framleiðslu og handverks 

verður á sýningunni þar sem fagfélög, framleiðendur og fyrirtæki taka höndum saman. 

Sýningarsvæði og uppákomur 

I 

K 

BREIÐAMÖRK 

L 

REYKJAMÖRK 

A 

E B 

F G D 

H C 

Sýningin er opin: 

LANDBÚNAÐAR- 

HÁSKÓLI ÍSLANDS 

LISTIGARÐUR 

J 

HEIÐMÖRK 

ÞELAMÖRK 

SUNNUMÖRK 

SELFOSS 

Föstudaginn 26. júní kl. 15.00 – 20.00 

Laugardaginn 27. júní kl. 12.00 – 18.00 

Sunnudaginn 28. júní kl. 12.00 – 17.00 

REYKJAMÖRK 

LAUGASKARÐ 

SUNDLAUG 

M 

AUSTURMÖRK 

LISTASAFN 

ÁRNESINGA 

Aðgangur ókeypis alla dagana! 

Allar nánari upplýsingar er að finna hjá verkefnisstjóra 

í síma 483-4000 og á www.hveragerdi.is. 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

I 

J 

K 

L 

M 

Listigarður 

Á útisvæði eru sýnendur með stærri garðvörur 

og skraut. Þar verður gerð lengsta blóma- 

skreyting Íslands. 

Markaðurinn 

Tjaldborgir verða reistar á markassvæðinu 

þar sem markaðsstemning verður ráðandi 

og íslensk framleiðsla áberandi. Tjöldunum 

verður skipt í Garðyrkju-, Handverks-, Umhverfis- 

og Matvælatjald. 

Blómagerði 

Upphitað innisvæði með sýningarkerfum. 

Þar verður jafnframt haldin blómasýning og 

víkingabrúðkaup og keppt í blómaskreytingum 

og sólblómarækt. 

Gúrkugerði 

Sýning á íslensku grænmeti. 

Sögusýning garðyrkjunnar 

Safn Garðyrkjuskólans af gömlum verkfærum 

verður dregið fram í dagsljósið. 

Gleym-mér-ey 

Blómaskreytar búa til skreytingar úr húsgögnum 

og öðrum áhöldum. 

Frævan 

Garðplöntuframleiðendur sýna sumarblóm, 

trjáplöntur og aðra framleiðslu. Sýning á samsetningu 

blóma í kerjum. 

Blómabörnin 

Á barnasvæðinu verður boðið upp á ýmsa 

skemmtun fyrir börnin sem tengist sól og 

sumri. 

Eldhúsgarðurinn 

Náttúran.is og Hildur Hákonardóttir kynna 

nýjung í skipulagi matjurtagarðs fyrir heimilið. 

Frumlegar skreytingar frá félagi blómaskreyta. 

Garðshorn 

Sýning á smágörðum úr smágarðasamkeppni 

Félags íslenskra landslagsarkitekta og Hveragerðisbæjar. 

Íslensk garðlist 

Sýningin „Blóm í bæ“ hefst á skemmtilegri 

ráðstefnu um íslenska garðlist. 

Tjaldsvæði 

Á tjaldsvæði verður boðið upp á rúnaristur, 

opið grill og skátaleiki. Laukaball fyrir yngstu 

kynslóðina. 

... og margt, margt fleira! 

ARGH! 0509

Garðurinn

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?